Ἐργασία στά πλαίσια τοῦ προγράμματος ἐπιμορφώσεως μέ θέμα : «Κοινωνικοπρονοιακή ἐκκλησιαστική ὑποστήριξη τῶν νοσοῦντων καί τῶν οἰκείων τους»
Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος
ἐφημ. Ἱ. Ν. Εἰσοδίων Θεοτόκου – Παναγίας Ὁδηγητρίας Λόφου Βώκου Πειραιῶς
04-06-2019
Α. H ΝΟΣΟΣ ΤΗΣ AΝΟΙΑΣ – ALZHEIMER
Ἕνα ἀπό τά χρόνια νοσήματα, πού ταλαιπωροῦν τούς ἀνθρώπους εἶναι ἡ ἄνοια. Ἡ ἄνοια ἐμφανίζεται ὡς ἀποτέλεσμα μιᾶς ἐξελισσόμενης ἀσθενείας, ἡ ὁποία καταστρέφει προοδευτικά τά κύτταρα τοῦ ἐγκεφάλου. Ὅταν γίνεται ἡ διάγνωση ἀπό τον ἰατρό ὅτι ἕνα ἄτομο πάσχει ἀπό ἄνοια – Alzheimer ἤ μιά ἄλλη μορφή ἄνοιας, αὐτό συμβαίνει ἐπειδή τό ἄτομο ἐκδηλώνει συμπτώματα ἀπωλείας μνήμης, διαταραχές τῆς σκέψεως καί τῆς συμπεριφορᾶς.
Τά πρῶτα σημάδια, πού ἴσως ἀντιληφθεῖ ἡ οἰκογένεια, εἶναι δυσκολία νά θυμηθεῖ πρόσφατα γεγονότα καί νά διεκπεραιώσει καθημερινές ἐργασίες ρουτίνας. Τό ἄτομο μπορεῖ, ἐπίσης, νά παρουσιάζει σύγχυση, ἀλλαγή προσωπικότητας ἤ συμπεριφορᾶς, περιορισμένη κρίση, δυσκολία στήν ἀνεύρεση τῶν κατάλληλων λέξεων, στήν ὁλοκλήρωση τῶν σκέψεων ἤ στό νά ἀκολουθεῖ ὁδηγίες. Ἡ νόσος Alzheimer εἶναι ἡ πιό συνήθης αἰτία τῆς ἄνοιας. Ἐπίσης, συνηθισμένη μορφή εἶναι καί ἡ ἀγγειακή ἄνοια.
Πρώιμο στάδιο : Στό πρώιμο στάδιο τό ἄτομο μπορεῖ νά παρουσιάζει δυσκολίες μέ τόν λόγο καί σημαντική ἐλάττωση τῆς μνήμης, εἰδικά τῆς βραχυχρόνιας˙ νά δείχνει αποπροσανατολισμένος κατά διαστήματα˙ νά χάνεται σέ γνωστά μέρη˙ νά δυσκολεύεται στήν λήψη ἀποφάσεων˙ νά δείχνει ἔλλειψη πρωτοβουλίας καί κινητοποίησης˙ νά παρουσιάζει σημάδια κατάθλιψης καί ἐπιθετικότητας˙ νά παρουσιάζει μείωση τῶν ἐνδιαφερόντων, τῶν χόμπι καί τῶν δραστηριοτήτων του.
Μέσο στάδιο : Καθώς ἡ νόσος προχωρᾶ, τά προβλήματα γίνονται πιό ἔντονα καί περιοριστικά γιά τόν πάσχοντα. Τό ἄτομο, πού πάσχει ἀπό Alzheimer, δυσκολεύεται στήν καθημερινή του ζωή καί τίς δραστηριότητες. Μπορεῖ νά ξεχνᾶ πολλά πράγματα, εἰδικά πρόσφατα γεγονότα καί ὀνόματα ἀνθρώπων˙ νά μή μπορεῖ πλέον νά ζήσει μόνο του χωρίς δυσκολίες˙ νά μήν εἶναι σέ θέση νά μαγειρέψει, νά καθαρίσει ἤ νά ψωνίσει˙ νά γίνει ἐξαρτημένο˙ νά χρειάζεται βοήθεια μέ τήν προσωπική του ὑγιεινή, π.χ. τουαλέτα, πλύσιμο καί ντύσιμο˙ νά αὐξηθεῖ ἡ δυσκολία του στήν ὁμιλία˙ νά παρουσιάζει προβλήματα περιπλάνησης καί ἄλλες μή φυσιολογικές συμπεριφορές˙ νά χάνεται στό σπίτι καί τή γειτονιά˙ νά ἔχει παραισθήσεις.
Ὄψιμο στάδιο : Αὐτό τό στάδιο χαρακτηρίζεται ἀπό πλήρη ἐξάρτηση καί ἔλλειψη δραστηριοποιήσεως. Ἡ ἀπώλεια τῆς μνήμης εἶναι πολύ σοβαρή καί οἱ σωματικές ἐπιπτώσεις τῆς νόσου εἶναι πλέον πολύ ἐμφανεῖς. Τό ἄτομο μπορεῖ νά ἔχει δυσκολία νά φάει μόνο του˙ νά μήν ἀναγνωρίζει συγγενεῖς, φίλους καί οἰκεία ἀντικείμενα˙ νά παρουσιάζει δυσκολία στήν κατανόηση γεγονότων˙ νά μήν εἶναι σέ θέση νά μετακινηθεῖ καί νά χάνεται μέσα στό σπίτι˙ νά ἔχει δυσκολία στή βάδιση˙ νά παρουσιάζει ἀκράτεια˙ νά ἐπιδεικνύει ἀκατάλληλη συμπεριφορά σέ δημόσιους χώρους˙ Νά εἶναι περιορισμένο σέ ἀναπηρική καρέκλα ἤ στό κρεβάτι.
Ἡ αἰτία τῆς νόσου παραμένει ἄγνωστη. Αὐτή τή στιγμή δέν ὑπάρχει θεραπεία γιά τή νόσο Alzheimer, ἀλλά ὑπάρχουν πολλά πράγματα, πού μποροῦν νά γίνουν γιά τόν πάσχοντα, καθώς καί βοήθεια γιά τή μείωση τῆς ἐπιβαρύνσεως τῶν συγγενῶν ἤ ὅσων ἔχουν ἀναλάβει τήν φροντίδα του. Ὑπάρχουν κάποια φάρμακα, πού μποροῦν νά δίνονται σέ ἄτομα μέ ἐλαφρά ἤ μέτρια Alzheimer, τά ὁποία δέν θεραπεύουν, ἀλλά μπορεῖ νά μειώσουν μερικά ἀπό τά συμπτώματα της νόσου.
Ἡ φροντίδα ἑνός ἀτόμου, πού πάσχει ἀπό Alzheimer, μπορεῖ νά εἶναι πολύ δύσκολη, ἀλλά ὑπάρχουν ἀρκετοί τρόποι, γιά νά ἀντιμετωπίσει κανείς τήν κατάσταση, ὅπως δημιουργία συνηθειῶν σέ φυσιολογικά ἐπίπεδα, ὑποστήριξη ἀνεξαρτησίας τοῦ ἀτόμου, διατήρηση ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀτόμου, ἀποφυγή συγκρούσεων, ἁπλοποίηση δραστηριοτήτων, διατήρηση τοῦ χιοῦμορ, δημιουργία συνθηκῶν ἀσφαλείας, ἐνθάρρυνση σωματικῆς ἀσκήσεως καί καλῆς φυσικῆς καταστάσεως, ἀξιοποίηση ἱκανοτήτων, πού διαθέτει τό ἄτομο, διατήρηση ἐπικοινωνίας, χρήση βοηθημάτων μνήμης.
Ἡ νόσος Alzheimer ἐπηρεάζει ὄχι μόνο τό ἴδιο τό ἄτομο, ἀλλά καί ὁλόκληρη τήν οἰκογένειά του. Ἡ μεγαλύτερη ἐπιβάρυνση πέφτει σέ ὅποιον ἔχει ἀναλάβει τήν φροντίδα τοῦ ἀτόμου μέ Alzheimer. Πολύ συχνά τά μέλη οἰκογενειῶν, πού ἀντιμετωπίζουν τή νόσο Alzheimer σέ κάποιο συγγενή τους, παραμελοῦν τήν δική τους ὑγεία. Ἔχουν τέτοια συναισθηματική φόρτιση, ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ προβλήματος, ὥστε δέν εἶναι σέ θέση οἱ ἴδιοι νά ἀντιληφθοῦν τήν ψυχική πίεση, τήν ὁποία ὑφίστανται. Τό προσωπικό καί συναισθηματικό ἄγχος τῆς φροντίδας εἶναι τεράστιο καί εἶναι ἀναγκαῖο νά σχεδιάζει κανείς τρόπους, γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς συνέπειες τῆς ἀσθενείας στό μέλλον. Οἱ συγγενεῖς, γιά νά μπορέσουν νά ἀντιμετωπίσουν ἀποτελεσματικότερα τίς νέες καταστάσεις καί νά βοηθήσουν περισσότερο τόν συγγενή τους, εἶναι ἀπαραίτητο νά προσέξουν τήν δική τους ὑγεία. Ἡ κατανόηση τῶν συναισθημάτων τους, θά τούς βοηθήσει νά ἀντιμετωπίσουν μέ ἐπιτυχία τά προβλήματα τοῦ συγγενοῦς τους, ὅπως ἐπίσης καί τά δικά τους. Μερικά ἀπό τά συναισθήματα, πού μπορεῖ νά νιώσουν, εἶναι ἡ λύπη, ἡ ἐνοχή, ὁ θυμός, ἡ ντροπή, ἡ μοναξιά καί πιθανόν καί ἄλλα[1].
Β. ΑΜΑΡΤΙΑ – ΑΣΘΕΝΕΙΑ – ΥΓΕΙΑ
Μπροστά στό φαινόμενο τοῦ πόνου καί τῆς ἀσθενείας, ὁ ἄνθρωπος ἀνέκαθεν στάθηκε μέ δέος καί ἀπορία. Τά ἐρωτήματα, πού τόν ἀπασχόλησαν βασανιστικά καί ἐξακολουθοῦν νά τόν προβληματίζουν ἐπίμονα, εἶναι : «Ποῦ ὀφείλεται ἡ ἀσθένεια»; «Ποιά εἶναι τά αἴτια προελεύσεώς της καί πῶς πρέπει νά τήν ἀντιμετωπίζει»;
Στά πανανθρώπινα αὐτά ἐρωτήματα ἀπάντηση ἔρχεται νά δώσει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός μέ τή θαυμαστή θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ τῆς Βηθεσδᾶ. Ὁ λόγος, πού τοῦ ἀπηύθυνε, ὅταν, μετά τήν ἴασή του, τόν συνάντησε στό ναό, «Ἴδε ὑγιής γέγονας˙ μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μή χεῖρόν τί σοι γένηται»[2], δηλ. «βλέπεις, ἔχεις γίνει καλά ˙ ἀπό δῶ καί πέρα μήν ἁμαρτάνεις, γιά νά μήν πάθεις τίποτα χειρότερο», ἀποτελεῖ τό κλειδί, μέ τό ὁποῖο μποροῦμε νά κατανοήσουμε τίς αἰτίες καί τήν προέλευση τοῦ πονου καί τῆς ἀσθενείας[3].
Μέσα ἀπό τόν ἀνωτέρω λόγο τοῦ Χριστοῦ πρός τόν παραλυτικό τῆς Βηθεσδᾶ, φαίνεται καθαρά ὅτι ἡ ἀσθένεια, ἀπό τήν ὁποία ὑπέφερε, σχετίζεται ἄμεσα μέ τήν ἁμαρτία. Φαίνεται ὅτι, γιά τήν ἀσθένειά τoυ, ἔφερε ὁ ἴδιος μιά προσωπική εὐθύνη, ἕνεκα προηγουμένων ἁμαρτωλῶν πράξεών του. Ἡ σωματική θεραπεία ἀποτελεῖ τό ὁρατό σημεῖο φανερώσεως τῆς ἀοράτου ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν, τῆς ὁποίας ἔτυχε ὁ παραλυτικός[4].
Ἕνα ἄλλο παράδειγμα, τό ὁποῖο μᾶς φανερώνει τή σχέση τῆς ἀσθενείας μέ τήν ἁμαρτία, ἀποτελεῖ τό περιστατικό τῆς θεραπείας τοῦ παραλύτου στήν Καπερναούμ. Ἐκεῖ ὁ Χριστός, βλέποντας τήν ἐπιμονή καί τήν πίστη τῶν ἀνθρώπων, πού μετέφεραν τόν παραλυτικό, τοῦ εἶπε : «Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου», δηλ. «σοῦ ἔχουν συγχωρηθεῖ οἱ ἁμαρτίες σου»[5]. Κατόπιν τοῦ εἶπε : «Ἔγειρε˙ ἆρον τόν κράβαττόν σου καί ὕπαγε εἰς τόν οἶκον σου», δηλ. «σήκω˙ πάρε τό κρεβάτι σου καί πήγαινε στό σπίτι σου»[6].
Καί οἱ δύο αὐτές περιπτώσεις μᾶς φανερώνουν ὅτι ἡ ἀσθένεια πολλές φορές εἶναι στενά συνδεδεμένη μέ τήν ἁμαρτία. Γι’αὐτό καί στά Μεγαλυνάρια, πού ψάλλουμε κατά τούς Παρακλητικούς Κανόνες πρός τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, λέμε : «Ἀπό τῶν πολλῶν μου ἁμαρτιῶν, ἀσθενεῖ τό σῶμα, ἀσθενεῖ μου καί ἡ ψυχή».
Ὑπάρχουν, ὅμως, καί ἀσθένειες, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν ἀφορμή, γιά νά δοξαστεῖ ὁ Θεός. Μιά τέτοια περίπτωση ἀποτελεῖ ἡ θεραπεία ἀπό τόν Χριστό τοῦ ἐκ γενετῆς τυφλοῦ[7]. Ἐκεῖ ὁ Χριστός, σέ ἐρώτηση τῶν μαθητῶν του, ἄν ἁμάρτησε αὐτός ἤ οἱ γονεῖς του καί γεννήθηκε τυφλός, τούς ἀπαντᾶ ὅτι οὔτε αὐτός ἁμάρτησε, οὔτε οἱ γονεῖς του, ἀλλά γεννήθηκε τυφλός, γιά νά φανερωθεῖ ἡ δύναμη τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ πάνω σ’ αὐτόν. Ὑπῆρχε ἄλλωστε μία παλαιά δοξασία τῶν φιλοσόφων, πού ἔλεγε ὅτι οἱ ψυχές προϋπάρχουν σέ ἕνα ἄλλο κόσμο, καί, ἐπειδή ἐκεῖ ἁμαρτάνουν, μπαίνουν μέσα σέ σώματα ἀνθρώπων, πού γεννιοῦνται μόνο καί μόνο γιά νά τιμωρηθοῦν. Ὁ Χριστός, ὅμως, μ’ἕνα λόγο Του ἀπορρίπτει καί καταδικάζει ὅλες αὐτές τίς φιλοσοφικές φλυαρίες[8].
Ὁ Μέγας Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος λέγει ὅτι ἡ ἁμαρτία ἔχει μπεῖ γιά τά καλά στό ἐσωτερικό τοῦ ἀνθρώπου καί ἀντιστρατεύεται τό νόμο τοῦ Θεοῦ. Λειτουργεῖ σάν ἕνας ἄλλος νόμος, ὁ ὁποῖος κυριαρχεῖ στήν ὕπαρξη μας καί μας κάνει αἰχμάλωτους της.
Ἄς ὑπογραμμίσουμε ἐδῶ ὅτι ἡ ἀσθένεια, ἡ φθορά καί ὁ θάνατος ἦλθαν στόν ἄνθρωπο μετά τήν πτώση. Εἶναι μεταπτωτικοί καρποί τῆς προπατορικῆς ἀμαρτίας τοῦ Ἀδάμ. Ἀμέσως μετά τήν ἀπώλεια τῆς Θείας Χάριτος, ὁ ὀργανισμός τοῦ ἀνθρώπου ἔγινε ἀσθενής. Ἔτσι τώρα ὁ πόνος, οἱ ἀρρώστιες καί ὁ θάνατος, πού ὀντολογικά εἶναι παρά φύσιν κατάσταση, ἔγιναν φυσική κατάσταση καί ὁριακά σημεῖα γιά τούς ἀνθρώπους. Ἡ δέ ἀντιμετώπισή τους προσδιορίζει τή ζωή μας αἰώνια, εἴτε ἀρνητικά εἴτε θετικά.
Ὁ Θεός δημιούργησε τόν ἄνθρωπο κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσίν Του μέ τήν προοπτική νά ξεπεράσει τά ὅρια τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, τονίζουν ὅτι «οὔκ ἐστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός». Ὁ ἄνθρωπος, ὅμως, μέ τή διάπραξη τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, μπῆκε στό νόμο τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Ἔτσι, ἡ ἀσθένεια ἔχει τή ρίζα της στήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ αἰτίες, πού εὐνοοῦν τίς διάφορες ἀσθένειες στόν ἄνθρωπο, πολλές φορές εἶναι ἠθικές καί σχετίζονται μέ τίς διαφορές παρεκτροπές, τίς ὁποῖες δημιουργεῖ στή ζωή του.
Οἱ ἀσθένειες, πού ἔρχονται στο σῶμα μας, ἔχουν διάφορα αἴτια. Μερικές εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ζωῆς, πού κάνουμε. Ἄλλες εἶναι ἐνέργεια δαιμόνων, γιά νά μᾶς κάνουν νά γογγύσουμε κατά τοῦ Θεοῦ. Ἄλλες εἶναι εὐλογία καί παραχώρηση Θεοῦ γιά τήν κάθαρσή μας τήν πνευματική. Αὐτό ἐννοεῖ καί ὁ ὅσιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης ὁ συγγραφέας τῆς Κλίμακος, ὅταν λέγει : «Ὑπάρχουν ἀσθένειες, γιά νά μᾶς καθαρίσουν ἀπό τά πταίσματά μας, καί ὑπάρχουν ἀσθένειες, γιά νά ταπεινώσουν τά φρονήματά μας».
Γιά παράδειγμα, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ζεῖ στήν ἀσωτία, στό ξενύχτι καί τό ποτό, δημιουργεῖ κάποιες συνθῆκες, μέσα στίς ὁποῖες ἀναπτύσσονται διάφορες ἀσθένειες. Μιά ἄλλη αἰτία ἀποτελεῖ ἡ μανιώδης μέριμνα, τήν ὁποία ἐπιδεικνύουν πολλοί ἄνθρωποι, γιά τήν ἀπόκτηση ὑλικῶν ἀγαθῶν, καί ἡ ὁποία σιγά – σιγά καταβάλλει τόν ἄνθρωπο, ὁδηγώντας τον στήν ἀσθένεια. Ἡ μεγάλη τεχνολογική ἀνάπτυξη καί ἡ ἀνάπτυξη τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου θά ἔπρεπε νά κάνουν τούς σημερινούς ἀνθρώπους τούς πιό εὐτυχισμένους ἀνθρώπους στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας. Παρ’ὅλ’ αὐτά οἱ σημερινοί ἄνθρωποι ὑποφέρουν πιό πολύ ἀπό ἀρρώστιες, οἱ ὁποῖες ἦταν ἴσως ἄγνωστες σέ προηγούμενα χρόνια, ἐνῶ τώρα εἶναι πολύ διαδεδομένες. Ὑπάρχουν καί ἀσθένειες, οἱ ὁποῖες ὀφείλονται σέ σφάλματα καί ἀνθρώπινες ἀτέλειες.
Ἕνα χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς ἐποχῆς μας, τό ὁποῖο προκαλεῖ διάφορες ἀσθένειες, εἶναι ἡ στενοχώρια καί τό ἄγχος. Μέσα ἀπό τό συνεχές ἄγχος καί τή στενοχώρια ὁ ἄνθρωπος γίνεται φιλάσθενος. Πολλές φορές, ὁ Θεός ἐπιτρέπει ἄνθρωποι ὑγιεῖς νά πέφτουν σέ μιά ἀσθένεια, γιά νά ἀποφύγουν μιά χειρότερη πνευματική ἁμαρτία, ὅπως τήν ὑπερηφάνεια. Τέτοιο παράδειγμα εἶναι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος ὀμολογεῖ ὅτι ἡ ἀσθένεια, ἀπό τήν ὁποία ὑπέφερε, εἶχε ὡς στόχο νά τόν κρατᾶ στήν ταπείνωση. «Ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατάν, ἵνα μέ κολαφίζῃ, ἵνα μή ὑπεραίρωμαι»[9]. Ἡ ἀρρώστια, ἡ ὁποία παραχωρεῖται ἀπό τόν Θεό, εἶναι, γιά νά δοκιμασθοῦμε. Ὁ σοφός Σολομών λέγει : «ὡς χρυσόν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν αὐτούς, καί ὡς ὁλοκάρπωμα θυσίας προσεδέξατο αὐτούς»[10]. Μέσα ἀπό τή δοκιμασία μιᾶς ἀσθενείας, ὁ ἄνθρωπος ἔρχεται πιό κοντά στόν Θεό καί μέσα ἀπό τήν ὑπομονή, τήν ὁποία ἐπιδεικνύει ἀποθηκεύει οὐράνιο μισθό. Ὑπάρχουν καί περιπτώσεις ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι, φτάνοντας σέ ψηλά πνευματικά ἐπίπεδα, ζήτησαν οἱ ἴδιοι ἀπό τόν Θεό νά τούς δώσει μιά ἀρρώστια. Ὁ ὅσιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης ἔλεγε : «Εὐχαριστῶ τόν Θεό, πού μοῦ ἔδωσε πολλές ἀρρώστιες. Τίς αἰσθάνομαι ὡς ἀγάπη Χριστοῦ».
Χειρότερες ἀπο τίς σωματικές ἀσθένειες εἶναι οἱ ψυχικές, πού συγκλονίζουν ὅλη τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, γιατί ἔχουν ὡς χαρακτηριστικά γνωρίσματα τούς ἀρνητικούς λογισμούς, τό ἄγχος καί τήν ἀπελπισία. Ἡ ἄρρωστη πνευματικά ψυχή, λέγει ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος, θεραπεύεται μέ τήν ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί μέ τήν ἐν πίστει ὑπομονή στούς πειρασμούς καί τίς περιστάσεις τῆς ζωῆς. Ἡ ὑπομονή δημιουργεῖ πνευματική ὑγεία, ἀπό τήν ὁποία γεννιέται ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ καί ἀπό τή γνώση τοῦ Θεοῦ, τονίζει ὁ ἅγιος πατήρ, γεννιέται ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό, πού εἶναι ἰσχυροτέρα τῆς ζωῆς.
Ὁ Χριστός, βλέποντας τούς ἀνθρώπους νά πλήττονται ἀπό ἀσθένειες, πῆγε κοντά τους μέ συμπάθεια καί στοργή, προσφέροντάς τους τήν ἴαση. Ἡ ἁμαρτία καί οἱ συνέπειές της καταργοῦνται ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Ὁποῖος θά γίνει ἡ αἰτία νά κυριαρχήσουν μέσα στήν ἀληθινή ζωή ὅσοι ἀποδέχονται τήν ἄφθονη Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν δωρεά τῆς λυτρώσεως. Βλέπουμε στά Ἱερά Εὐαγγέλια ὅτι τά περισσότερα ἀπό τά θαύματα, τά ὁποία ἐπετέλεσε ὁ Χριστός, εἶχαν ὡς στόχο τήν ἀνακούφιση τοῦ ἀνθρωπίνου πόνου. Ἡ θεραπεία, τήν ὁποία προσέφερε ὁ Χριστός δέν περιοριζόταν μόνο στή σωματική ὑγεία, στήν παροῦσα ζωή. Συνέδεσε τήν θεραπεία τῶν ἀσθενειῶν μέ τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν. Προσέφερε, παράλληλα μέ τήν ὑγεία τοῦ σώματος, καί τή σωτηρία τῆς ψυχῆς, ἐλευθερώνοντάς την ἀπό τόν ζυγό τῆς ἁμαρτίας. Μέ τίς θεραπεῖες τῶν ἀσθενειῶν, τίς ὁποῖες ἔκανε ὁ Χριστός, ἐκπληρώθηκε καί ἡ προφητεία τοῦ Προφήτου Ἡσαΐου, ἡ ὁποία ἔλεγε : «Αὐτός τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καί τάς νόσους ἐβάστασε»[11]. Ὁ Χριστιανός, πιστεύοντας ἀκράδαντα ὅτι ὁ μοναδικός Ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων εἶναι ὁ Χριστός, δέν ἀρνεῖται καί τήν ἰατρική βοήθεια. Πιστεύοντας στή βοήθεια ἀπό τόν Χριστό, προσφεύγει στούς ἰατρούς, μέ τήν πεποίθηση ὅτι καί αὐτοί ἐνεργοῦν μέ τόν φωτισμό τοῦ Θεοῦ. Ὁ σοφός Σειράχ μᾶς λέγει : «τίμα τόν ἰατρό ὅπως πρέπει … διότι ὁ Κύριος τόν ἔκανε ἰατρό». Ὁ Χριστιανός προσεύχεται, ὥστε ὁ ἰατρός του νά φωτισθεῖ ἀπό τόν Θεό, νά κάνει τή σωστή διάγνωση καί νά τοῦ χορηγήσει τήν κατάλληλη θεραπεία, πού χρειάζεται. Σήμερα βλέπουμε ὅτι, παρά τήν ἁλματώδη ἀνάπτυξη τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, οἱ δυνατότητές της παραμένουν περιορισμένες. Ὑπάρχουν πάμπολλες μαρτυρίες ἰατρῶν, ἰδιαίτερα χειρούργων, οἱ ὁποῖοι, κατά τή διάρκεια ἐξαιρετικά δύσκολων ἐγχειρήσεων, ἔνιωθαν τό χέρι τους νά καθοδηγεῖται ἀπό τόν Θεό καί νά ἐπιτυγχάνεται ἡ ἐπιτυχία τῆς ἐγχειρήσεως.
Ἡ ἀσθένεια ἀποτελεῖ μιά μεγάλη δοκιμασία. Ὁ Χριστιανός, τήν ὥρα τῆς δοκιμασίας του ἀπό τήν ἀσθένεια, ἐλπίζει καί ὑπομένει. Ὁ Θεός, στήν δύσκολη ὥρα τῆς δοκιμασίας μας ἀπό τήν ἀσθένεια, δέν μᾶς ἐγκαταλείπει μόνους, ἀλλά ἐπεμβαίνει εἴτε διά τῆς ἀνθρωπίνης παρηγοριᾶς, πού δεχόμαστε ἀπό ἄλλους, εἴτε διά τῆς Χάριτός του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πιστοῦ, ὁ ὁποῖος δοκιμάστηκε σκληρά στή ζωή του ἀποτελεῖ ὁ ἅγιος καί δίκαιος Ἰώβ, ὁ ὁποῖος, παρά τά ἀλλεπάλληλα κτυπήματα, τά ὁποία ὑπέστη, καί τίς ἀσθένειες, οἱ ὁποῖες τόν ἔπληξαν, δέν ἔχασε τήν πίστη του στόν Θεό, ἀλλά ὑπέμεινε καρτερικά. Βέβαια, ὡς ἄνθρωπος εἶχε τίς στιγμές, κατά τίς ὁποῖες παρουσίασε κάποιο κλονισμό, ἀφοῦ οἱ φίλοι του, ἀκόμα καί ἡ ἴδια ἡ σύζυγός του, τόν προέτρεπαν σέ βλασφημία κατά τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἰώβ, παρά τόν μερικό κλονισμό τῆς πίστεώς του, δέν ἀπελπίστηκε, ἀλλά, ἐπιμένοντας καρτερικά, ἔλεγε : «Ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλετο˙ ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καί ἐγένετο˙ εἴη τό ὄνομα τοῦ Κυρίου εὐλογημένον εἰς τούς αἰώνας». Λόγῳ αὐτῆς του τῆς ὑπομονῆς καί τῆς δοξολογίας πρός τόν Θεό, πού ἔβγαινε ἀπό τό στόμα του, ὁ Κύριος τόν ἀποκατέστησε σέ μεγαλύτερη εὐτυχία ἀπό αὐτή, πού βρισκόταν προηγουμένως. Ἡ ὑπομονή στήν ἀσθένεια καί ἡ προσευχητική καρτερία «γενηθήτω τό θέλημά σου» τῆς Κυριακῆς προσευχῆς, φέρνουν τήν ἐπίσκεψη τῆς Θείας Χάριτος. Ὁ ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς μᾶς ἀναφέρει ἕνα λόγο, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά βοηθήσει πολλούς ἀπό τούς πιστούς, οἱ ὁποῖοι δοκιμάζονται ἀπό ἀσθένειες. Μᾶς λέγει ὅτι «ὁ ὑπομείνας χρόνιον ἀσθένειαν ἀγογγύστως, ὡς μάρτυς παραλειφθήσεται». Δηλ. αὐτός, πού ὑπομένει μιά μακροχρόνια ἀσθένεια, χωρίς νά γογγύζει, θά τόν παραλάβει ὁ Κύριος ὡς μάρτυρα. Γιά νά μπορέσει, ὅμως, κάποιος νά ὑπομένει τήν ἀσθένειά του ἀγογγύστως καί προσευχόμενος, πρέπει πρῶτα νά ἔχει ἀκράδαντη πίστη στόν Χριστό ὅτι θά πράξει τό καλύτερο γιά τή σωτηρία τόσο τοῦ σώματος ὅσο καί τῆς ψυχῆς του.
Ὁ πόνος, οἱ ἀσθένειες καί ὁ θάνατος εἰσῆλθαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν στιγμή τῆς πτώσεώς του ἀπό τόν Παράδεισο. Ὁ Χριστός, ἐρχόμενος στόν κόσμο, προσφέρει στόν ἄνθρωπο τόσο τήν ὑγεία τοῦ σώματος ὅσο καί τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του, ἐλευθερώνοντάς τον ἀπό τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἀσθένεια, πού παρουσιάζεται, βγάζει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν συμβατική ἀσφάλεια καί βεβαιότητά του καί τόν τοποθετεῖ ἀμεσότερα μπροστά στό πρόβλημα τῆς ὑπάρξεώς του. Οἱ ἀσθένειες, πού συμβαίνουν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου, πρέπει νά ἐκλαμβάνονται ὡς παιδαγωγικό μέσον, μέ τό ὁποῖο ὁ Θεός μᾶς βοηθᾶ στήν τελείωσή μας. Ἔτσι, λοιπόν, πρέπει νά τίς ἀντιμετωπίζουμε, χωρίς γογγυσμούς, γιά νά ἀποκομίσουμε καί τό πνευματικό ὄφελος γιά τήν ψυχή μας.
Τό θέμα, λοιπόν, δέν εἶναι οἱ ἀσθένειες, ἀλλά ἡ ἀντιμετώπισή τους. Πρέπει νά φροντίζουμε, μέ τή συμμετοχή μας στή ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας διά τῶν θεουργῶν μυστηρίων (ἐκκλησιασμός, μετάνοια, ἐξομολόγηση, Θεία Κοινωνία) νά ἔχουμε ὑγεία ἐσωτερική καί εἰρήνη ψυχική, ὥστε οἱ ἀρρώστιες νά συντελοῦν στό νά αὐξηθεῖ τό ἔλεος καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Γιατί «τάς ἀρρωστίας διά τήν ὑγείαν τῆς ψυχῆς ἐπάγει ὁ Θεός», ὑπογραμμίζει ὁ ὅσιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος[12]. Αὐτό τονίζει καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅταν διακηρύττει πώς «ἡ θλῖψις ὑπομονήν κατεργάζεται, ἡ δέ ὑπομονή δοκιμήν, ἡ δέ δοκιμή ἐλπίδα, ἡ δέ ἐλπίς οὐ καταισχύνει»[13].
Ἡ ὑγεία γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι κάτι τό ξεχωριστό. Εἶναι μιά εὐλογία. Διότι, μπορεῖ μ’αὐτή νά ἀγωνίζεται πνευματικά. Γίνεται τό ἐργαλεῖο, μέ τό ὁποῖο ἀποκτᾶ τίς ἀρετές, καθῶς καί τόν ἁγιασμό ψυχῆς καί σώματος. Γι’αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς συμβουλεύουν νά κακοπαθοῦμε μέχρις ἐκεῖ, πού δέν βλάπτεται τό σῶμα καί ἡ ὑγεία. Νά εἴμαστε παθοκτόνοι καί ὄχι σωματοκτόνοι. Διότι, ὅπως λέγει ἡ ὁσία Συγκλητική, ἅμα χαλάσει τό ἐργαλεῖο, δηλ. τό σῶμα, πῶς μετά θά ἐργασθοῦμε, γιά νά ἀποκτήσουμε τίς ἀρετές;
Ἡ ὑγεία εἶναι ἕνα ἀπό τά τάλαντα, πού μᾶς δίνει ὁ Θεός καί ἑπομένως θά μᾶς ζητήσει λογαριασμό! Ποῦ καί πῶς ξοδέψαμε αὐτό τό πολύτιμο τάλαντο; Μέ δυό λόγια : ὁ ὑγιής ἔχει εὐθύνη ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ὁ Θεός ἔχει ἀπαίτηση ἀπ’αὐτόν νά ἀγωνίζεται μέσῳ τῆς ὑγείας του γιά τή σωτηρία του καί νά πορεύεται τά διαβήματά του[14].
Αὐτό δέν σημαίνει πώς ἡ σωματική ὑγεία εἶναι αὐτοσκοπός στή ζωή μας. Λένε πολλοί : «Πρῶτα ὑγεία νά ἔχουμε καί ὅλα θά πᾶνε καλά»! Δέν εἶναι, ὅμως, ἔτσι. Πρῶτα τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά ἔχουμε καί τότε ὅλα θά πᾶνε καλά. Γιατί, οὐσιαστικά καί κατά βάθος, ὁ ἄνθρωπος, πού ἐνδιαφέρεται πρωτίστως καί μόνο γιά τή σωματική του ὑγεία, δέν θέλει ἁπλῶς νά μήν πεθάνει, ἀλλά νά ὑπερβεῖ τόν θάνατο. Αὐτό ἐπιτυγχάνεται μόνο μέσα στόν χῶρο καί μέ τό ὅλο ἔργο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Ἡ ὑγεία καί ἡ ἀσθένεια εἶναι τά δύο ἄκρα, τά δύο ἀντίθετα. Παρ’ὅλ’αὐτά μποροῦν καί τά δύο νά ὁδηγήσουν τόν ἄνθρωπο στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὁ ὑγιής μπορεῖ νά σωθεῖ μέσῳ τῆς ὑγείας του καί ὁ ἄρρωστος μέσῳ τῆς ἀσθενείας του. Ἀγαθό, λοιπόν, ἡ ὑγεία, ἀλλά ἀγαθό καί ἡ ἀσθένεια, ὅταν ἔλθει. Ἀρκεῖ ὁ ἄνθρωπος, σέ ὅποια κατάσταση καί περίσταση κι ἄν βρίσκεται, νά διαβλέπει καί νά στοχεύει στήν αἰωνιότητα, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ἡ αἰώνια διαμονή μας, ἐκεῖ ὅπου «οὔκ ἐστι πόνος, οὐ λύπη, οὐ στεναγμός», ἐκεῖ ὅπου, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης, ὑπάρχει καί βασιλεύει μόνο ὁ Ἅγιος Τριαδικός Θεός «ἡ δύναμις, ἡ ἀϊδιότης, ἡ ἀφθαρσία, ἡ χαρά καί τό ἀγαλλίαμα».
[1] Σχ. βλ. «Ζῶντας μέ ἕνα ἄτομο, πού πάσχει ἀπό ἄνοια». Ὀδηγίες γιά συγγενεῖς καί ἄλλους φροντιστές,ἔκδ. Ὑπουργεῖο Ὑγείας καί Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης – Εὐρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμεῖο, 2004, https://www.openbook.gr/zwntas-me-ena-atomo-pou-pasxei-apo-anoia/
[2] Ἰω. 5,14.
[3] ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ κ. ΣΥΜΕΩΝ, Κηρύξατε, ἔκδ. Ἀποστολική Διακονία, Ἀθήνα 1997, (σημ. 19), σ. 93
[4] Σχ. βλ. ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Ὑπόμνημα εἰς τό κατά Ἰωάννην Εὐγγέλιον Γ΄, Ὁμιλία ΛΗ΄, ΕΠΕ 13Α , ἐκδοτικός οἴκος Ἐλευθερίου Μερετάκη «Τό Βυζάντιον», Πατερικαί ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Θεσσαλονίκη 1978, σσ. 128-137.
[5] Μάρκ. 2, 5.
[6] Μάρκ. 2, 11.
[7] Ἰω. 9, 1-38.
[8] ΙΕΡΟΜ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΔΕΛΗΜΑΡΗΣ, Τί γιορτάζουμε ἀπό τό Τριώδιο ἕως τήν Πεντηκοστή; Ναύπακτος 2001, σ. 196.
[9] Β΄ Κορ. 12, 7.
[10] Σοφ. Σολομ. 3, 6.
[11] Ἡσ. 53, 4.
[12] ΣΕΒ. ΜΗΤΡ. ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ κ. ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Παρακλητικά, ἔκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1986, σσ. 75-77.
[13] Ρωμ. 5, 3-5.
[14] ΑΡΧΙΜ. Β. ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ, Ὑγεία καί ἀρρώστια, ἔκδ. Ἀποστολική Διακονία, Ἀθήνα 1994, σσ. 118-9.
https://sotiriosnavs.com/wp-content/uploads/2020/05/IMG_20200508_130841-rotated.jpg2020-09-21 17:33:42%cf%83%cf%87%ce%b5%cf%83%ce%b7-%ce%b1%ce%bc%ce%b1%cf%81%cf%84%ce%b9%ce%b1%cf%83-%ce%b1%cf%83%ce%b8%ce%b5%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1%cf%83-%cf%85%ce%b3%ce%b5%ce%b9%ce%b1%cf%83