Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος
10-01-2021
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης ἀνέπτυξε τήν αἱρετική θεωρία περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων.
Εἶναι, ὅμως, δυνατόν ἕνας ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας νά διετύπωσε αἱρετική θεωρία; Κι ὅμως εἶναι!
Τήν ἀπάντηση μᾶς τήν δίνει ὁ ὅσιος καί θεοφόρος πατέρας μας Βαρσανούφιος[1].
Λέγει ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἔκανε τό λάθος καί παρέλαβε ἀπεριέργως, χωρίς περιέργεια, χωρίς νά ἐξετάσει καί ἐρευνήσει τό φρόνημα περί ἀποκαταστάσεως ἀπό τόν δάσκαλό του, Δίδυμο Τυφλό, ὁ ὁποῖος τό παρέλαβε μέ τήν σειρά του ἀπό τόν δάσκαλό του Ὠριγένη.
Καί τό κυριώτερο σφάλμα του εἶναι ὅτι δέν ἔκανε προσευχή στόν Θεό, γιά νά τοῦ φανερώσει, ἄν αὐτό τό φρόνημα εἶναι ἀληθινό, σωστό.
Γι’ αὐτό καί βρίσκεται διεσπαρμένο σέ πολλά μέρη τῶν συγγραμμάτων του.
Πρέπει, ὅμως, νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ ἅγιος δέν πρέσβευε αὐτό τό φρόνημα μέ πεισμονή, μέ πεῖσμα, μέ ἐπιμονή.
Τί εἶναι, ὅμως, αὐτή ἡ θεωρία περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων;
Σύμφωνα μ’ αὐτή, ὁ Θεός εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ καλοῦ. Δημιούργησε τά πάντα «καλά λίαν».
Τό κακό δέν ἔχει τήν βάση του στόν Θεό, γιατί ὁ Θεός δέν εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν. Τό κακό ἐμφανίσθηκε μεταγενέστερα. Δέν εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἄνθρωπος, ἐξ αἰτίας τῆς κτιστότητας καί τῆς τρεπτότητάς του, κάνοντας κακή χρήση τοῦ αὐτεξουσίου του, ἐπινόησε καί ἐπέλεξε τό κακό. Πρωταίτιος, ἐφευρέτης καί εἰσηγητής τῆς κακίας εἶναι ὁ διάβολος καί συναίτιος, θύμα τῆς κακίας αὐτῆς εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ἄρα, λοιπόν, τό κακό δέν ἔχει ὑπόσταση, εἶναι παρυπόσταση, δέν ἔχει ὀντολογία.
Τίποτα, ὅμως, δέν νικᾶ τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ καί τό ἔλεός Του. Ἑπομένως, οὔτε καί τό κακό μπορεῖ νά ὑπερισχύσει τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι, στό τέλος τῆς ἱστορίας θά ἐπικρατήσει τό καλό, δηλαδή ὁ Θεός, ἐνῶ τό κακό θά ἐξαφανιστεῖ παντελῶς. Ἀκόμη καί ἡ φωτιά τῆς κόλασης θά εἶναι καθάρσια καί ἰαματική καί ὄχι τιμωρητική. Ἑπομένως, κι αὐτή ἡ κόλαση θά ὑπάρχει ὡς θεραπευτήριο καί δέν θά εἶναι ἀπέραντη. Ἐφ’ ὅσον τό κακό θά σταματήσει νά ὑπάρχει, δέν θά εἶναι αἰώνιο, οὔτε καί ἡ κόλαση θά εἶναι αἰώνια.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης ὑποστηρίζει ἐπιπροσθέτως ὅτι ἡ ἀκοίμητη φωτιά τῆς κόλασης καίει τίς ψυχές μαζί μέ τήν κακία. Ἡ κακία θά δαπανηθεῖ, θά ἐκλείψει, ἐνῶ ἡ ψυχή θά καθαρθεῖ.
Κατ’ αὐτόν, τό κακό πρέπει ὁπωσδήποτε καί μέ κάθε τρόπο νά ἀφανιστεῖ ἀπό τήν ὕπαρξη, ὥστε τελικά ὁ Θεός νά εἶναι τά πάντα σέ ὅλους.
Κι ἐπειδή δέν μπορεῖ νά ὑπάρχει τό κακό ἔξω ἀπό τήν ἀνθρώπινη προαίρεση, ὅταν κάθε ἄνθρωπος ἐπιστρέψει στόν Θεό, τότε ἡ κακία θά ἐξαφανιστεῖ παντελῶς, ἀφοῦ δέν θά ‘χει ἀπομείνει γι’ αὐτήν κανένας χῶρος.
Στό σημεῖο αὐτό πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι οἱ θεωρίες περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων καί περί τέλους τῆς κόλασης ἔχουν ἀναθεματιστεῖ καί καταδικαστεῖ ἀπό τήν Ε’ Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδο (653 μ.Χ.). Ἄρα, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, μέ ἀλάθητη ἀπόφαση Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἔχει ἀπορρίψει καί καταδικάσει αὐτή τήν θεωρία.
Ἄλλωστε, ἡ ἐσφαλμένη ἄποψη ὅτι ἡ κόλαση ἔχει τέλος, ἔρχεται σέ σφοδρή σύγκρουση μέ χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὅπου ὀφθαλμοφανῶς κηρρύτεται ὅτι ἡ κόλαση εἶναι αἰώνια, ὅπως τά χωρία :
«Καί ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δέ δίκαιοι εἰς ζωήν αἰώνιον» (Mατθ. 25, 46)
«Ὅς δ’ ἄν βλασφημήση εἰς τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τόν αἰώνα, ἀλλ’ ἔνοχός ἐστίν αἰωνίου κρίσεως» (Μάρκ. 3, 29)
«Οἵτινες δίκην τίσουσιν ὄλεθρον αἰώνιον ἀπό προσώπου τοῦ Κυρίου καί ἀπό τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ» (Β΄ Θεσ. 1, 9)
«Καί ὁ καπνός τοῦ βασανισμοῦ αὐτῶν εἰς αἰώνας αἰώνων ἀναβαίνει, καί οὐκ ἔχουσιν ἀνάπαυσιν ἡμέρας καί νυκτός οἱ προσκυνοῦντες τό θηρίον καί τήν εἰκόνα αὐτοῦ, καί εἴ τίς λαμβάνει τό χάραγμα τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ» (Ἀποκ. 14, 11).
Πρέπει, ἐπίσης, νά διευκρινιστεῖ ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν δέχεται στό σύνολό τους τά ἔργα τῶν Πατέρων, παρά μόνο ὅσα συμφωνοῦν μέ το consensus partum, δηλαδή ὅπου ὑπάρχει ἡ συμφωνία τῶν Πατέρων.
Διότι, ὑπάρχει περίπτωση νά ἔχουν διατυπωθεῖ καί λανθασμένες θεωρίες, ὅπως οἱ ἐν προκειμένῳ. Αὐτές, ὅμως, ἀπό τή μία δέν ἀφοροῦν κύρια καί πρωτεύοντα θέματα, πού ἀπασχολοῦν την θεολογική σκέψη τήν συγκεκριμένη ἐποχή, ἀλλά δευτερεύοντα, καί ἀπό τήν ἄλλη οἱ Πατέρες, πού διατύπωσαν αὐτές τίς θεωρίες, δέν ἐπιμένουν σ’ αὐτές, ὅταν τούς ὑποδεικνύεται τό σφάλμα τους ἀπό σύγχρονους Πατέρες.
Αὐτή ἄλλωστε εἶναι καί ἡ διαφορά μεταξύ ἑνός αἱρετικοῦ καί ἑνός ἁγίου. Ὁ αἱρετικός, παρ’ ὅλο πού ἡ Ἐκκλησία τοῦ πεῖ ὅτι κάνει λάθος σ’, αὐτόπού λέει, αὐτός ἐπιμένει ἀπό ἐγωισμό. Ἐνῶ, ὁ ἅγιος, ὅταν ἡ Ἐκκλησία τοῦ πεῖ ὅτι κάνει λάθος σ’ αὐτό, πού λέει, τότε αὐτός ταπεινώνεται, ζητά συγχώρεση, τό ἀπορρίπτει καί ὑπακούει στήν Ἐκκλησία καί τήν συμφωνία τῶν Πατέρων.
Ὅλα τά παραπάνω ἔχουν ἄμεση καί ἄρρηκτη σχέση μέ τήν σωτηρία, τον ἐξαγιασμό, τήν κατά Χάριν θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Ἔχουν δηλαδή σωτηριολογικές συνέπειες. Εἶναι θέμα ζωῆς καί θανάτου, μετοχῆς τοῦ Παραδείσου ἤ τῆς κόλασης.
Διότι, πλανᾶται πλάνη οἰκτρά ὅποιος νομίζει ὅτι ἐδῶ στόν ἐπίγειο βίο μπορεῖ νά ζήσει μία ἀνήθικη, ἔκλυτη, ἄσωτη καί ἁμαρτωλή ζωή, ἐλπίζοντας ὅτι ὁ Θεός στήν ἄλλη ζωή θά τόν συγχωρήσει, θά ἐξαλείψει τήν κακία καί τήν ἁμαρτία, θά τόν γλιτώσει ἀπό τήν κόλαση καί θά τόν βάλει στόν Παράδεισο.
Χρειάζεται μετάνοια, ἀλλαγή ζωῆς, σκέψης καί νοῦ, τήν ὁποία εἴθε νά μᾶς χαρίσει ὁ βαπτισθείς Ἰησοῦς, μέ τίς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Ἐπισκόπου Νύσσης. Ἀμήν!
[1] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Βίβλιος Βαρσανουφίου καί Ἰωάννου, ἐκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσ/κη 1997, σ. 287.
https://sotiriosnavs.com/wp-content/uploads/2020/05/IMG_20200508_130841-rotated.jpg2021-01-09 20:38:55%ce%bf-%ce%b1%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%83-%ce%b3%cf%81%ce%b7%ce%b3%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%bf%cf%83-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%ce%ba%ce%bf%cf%80%ce%bf%cf%83-%ce%bd%cf%85%cf%83%cf%83%ce%b7%cf%83-%ce%ba%ce%b1