ΟΙ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΟΙ ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ ΚΥΜΑΤΟΘΡΑΥΣΤΕΣ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΧΙΣΜΑΤΩΝ

«Αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καί ἁμαρτάνει, ὤν αὐτοκατάκριτος» (Τίτ. 3, 10-11)

Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος

ἐφημ. Ἱ. Ν. Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης Πειραιῶς

Ἐν Πειραιεῖ 19-07-2013

Ἡ ἀποστολική περικοπή, πού ἀναγινώσκεται ἐμμελώς σήμερα, προέρχεται ἀπό τήν πρός Τίτον ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί ἔχει σχέση μέ μία μεγάλη καί σημαντική ἑορτή, τήν ὁποία ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας.

Ὅπως ἀκούσαμε ἀπό τούς θαυμασίους ὕμνους, ἰδιαίτερα ἀπό τά δοξαστικά τοῦ Ἑσπερινοῦ «Τάς μυστικάς σήμερον τοῦ Πνεύματος σάλπιγγας…» καί τοῦ Ὄρθρου «Τῶν Ἁγίων Πατέρων ὁ χορός…», ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει σήμερα τούς Ἁγίους καί Θεοφόρους Πατέρες, πού συνεκρότησαν τήν Δ΄ Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδο στή Χαλκηδόνα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τό 451 μ.Χ., καί οἱ ὁποῖοι κατεδίκασαν τήν μεγάλη αἵρεση τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ καί τούς μονοφυσίτες αἱρεσιάρχες Εὐτυχή, Διόσκορο καί Σεβῆρο, οἱ ὁποῖοι ταλαιπώρησαν τήν ρωμαϊκή αὐτοκρατορία ἐπί τῆς ἐποχῆς τῶν αὐτοκρατόρων Μαρκιανοῦ καί Πουλχερίας.

Ἡ αἵρεση τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ πρεσβεύει ὅτι ὁ Χριστός, μετά τήν ἕνωση τῶν δύο τελείων φύσεών Του (θείας καί ἀνθρωπίνης) στό ἕνα πρόσωπό Του, εἶχε μόνο μία φύση, τήν θεία, ἡ ὁποία ἀπορρόφησε τήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ καί κυριάρχησε ἐπ’αὐτῆς.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὅμως, τῆς Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Δ΄ Συνόδου ἐδογμάτισαν ὅτι οἱ δύο τέλειες φύσεις τοῦ Χριστοῦ (θεία καί ἀνθρώπινη), μετά τήν ἕνωσή τους στό ἕνα πρόσωπο τοῦ Θεοῦ Λόγου, παρέμειναν μεταξύ τους ἑνωμένες «ἀσυγχύτως, ἀδιαιρέτως, ἀτρέπτως καί ἀχωρίστως». Δέν ὑπῆρξε καμμία ἀπορρόφηση ἤ προσχώρηση ἤ σύγχυση ἤ διαίρεση ἤ τροπή τῶν δύο φύσεων, ἀλλά παρέμειναν καί οἱ δύο ἀκέραιες, διατηρώντας ἡ κάθε μία τά ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα καί παραμένοντας στά ὅριά της. Δηλ. οἱ δύο τέλειες φύσεις ἀλληλοπεριχωρήθηκαν. Ἑπομένως, τό ὀρθόν εἶναι νά μιλᾶμε γιά δυοφυσιτισμό, δηλ. γιά δύο τέλειες φύσεις μετά τήν ἕνωση, καί ὄχι γιά μονοφυσιτισμό, δηλ. γιά μία φύση, καί συγκεκριμένα τήν θεία, μετά τήν ἕνωση.

Ἐπειδή, λοιπόν μέσα στήν ἀποστολική περικοπή γίνεται λόγος γιά αἱρέσεις καί αἱρετικούς καί ἐπειδή οἱ Μονοφυσίτες εἶναι αἱρετικοί, γι’αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας διάλεξε σήμερα αὐτήν τήν ἀποστολική περικοπή, γιά νά μᾶς διδάξει πῶς πρέπει νά συμπεριφερόμασθε ἀπέναντι στούς αἱρετικούς.

Οἱ στίχοι 10 καί 11, λοιπόν, ἀπό τό 3ο κεφάλαιο τῆς πρός Τίτον ἐπιστολῆς ἀναφέρονται στούς αἱρετικούς καί λένε : «Αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καί ἁμαρτάνει, ὤν αὐτοκατάκριτος».

Ἑρμηνεύοντας ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης[1] τό ἀνωτέρω παύλειο χωρίο, ρωτᾶ : «Γιατί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μέ τό παρόν χωρίο λέγει στόν Ἀπόστολο Τίτο ὅτι, μετά ἀπό πρώτη καί δεύτερη φορά, πρέπει νά ἀφήνουμε τόν αἱρετικό ἄνθρωπο καί νά μήν τοῦ μιλᾶμε πλέον, ἐνῶ νωρίτερα τοῦ λέγει ὅτι θά πρέπει νά ἐλέγχει τούς αἱρετικούς, ὅτι, ὅπου συνταντήσει αἱρετικούς, θά πρέπει νά εἶναι ἱκανός νά τούς ἐλέγχει, «τούς ἀντιλέγοντας ἐλέγχειν»[2]; Ἀλλά, καί τόν Ἀπόστολο Τιμόθεο συμβουλεύει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι θά πρέπει νά παιδεύει μέ πραότητα τούς ἐναντίους, μήπως τούς δώσει ὁ Θεός μετάνοια. «Ἐν πραότητι παιδεύοντα τούς ἀντιδιατιθεμένους, μή πότε δῷ αὐτοῖς ὁ Θεός μετάνοιαν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας»[3]. Δέν ἔχουμε, λοιπόν, ἐδῶ μιά ἀντίφαση;

Δέν εἶναι ἀντίφαση. Ἀποκρίνεται μέ πολύ ὀξύνοια ὁ ἴδιος ὁ Ὅσιος Νικόδημος καί λέγει ὅτι στόν Ἀπόστολο Τιμόθεο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μιλᾶ γιά ἐκείνους, πού δείχνουν ἐλπίδα διορθώσεως. Ἐδῶ στόν Ἀπόστολο Τίτο λέει γιά τόν ἀδιόρθωτο καί ἀνιάτρευτο αἱρετικό, ὁ ὁποῖος εἶναι κατά πάντα ἐξεστραμμένος, δηλαδή ἐκτροχιασμένος, καί αὐτοκατάκριτος, δηλαδή ἀναπολόγητος. Ἐπειδή δέν μπορεῖ νά πεῖ ὅτι «κανένας δέν μέ νουθέτησε, οὔτε κανένας μέ δίδαξε, γιά νά μάθω τήν ἀλήθεια», γιατί, ἄν καί νουθετήθηκε καί διδάχθηκε μία καί δύο, ἔμεινε στήν πλάνη του. Ὅταν, λοιπόν, αὐτός, μετά ἀπό μία καί δεύτερη νουθεσία καί διδαχή, ἐπιμένει στήν πλάνη του, τότε εἶναι αὐτοκατάκριτος καί ἀναπολόγητος, καί γι’αὐτό πρέπει οἱ Χριστιανοί νά ἀπέχουν ἀπ’ αὐτόν.

Καί ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει˙ «αἱρετικόν ἄνθρωπον ἀποστρέφεσθαι δεῖ»[4].      

Ὅταν πρόκειται ἕνας αἱρετικός νά κρατᾶ τήν αἵρεση γιά τόν ἑαυτό του καί νά μήν βλάπτει τούς ἄλλους, τότε μέ γειά του, μέ χαρά του, δέν ὑπάρχει πρόβλημα. Ὅταν, ὅμως, ὁ αἱρετικός θέλει νά περάσει καί νά ἐπιβάλλει τήν δική του αἱρετική διδασκαλία στούς ἄλλους, τότε πρέπει, λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «τούς ἀντιλέγοντας ἐλέγχειν»˙ πρέπει νά τόν ἐλέγχουμε γιά τήν πλάνη του καί, τοὐλάχιστον, νά τοῦ ποῦμε μία καί δύο φορές ὅτι ἔχει ἄδικο.

Ὅταν, λοιπόν, ποῦμε στόν αἱρετικό μία καί δύο φορές ὅτι εἶναι πλανεμένος καί αἱρετικός (πρέπει νά τό πράξουμε αὐτό καί νά μήν τόν ἀφήσουμε), τότε, ἀφοῦ δέν καταλαβαίνει, τόν παρατᾶμε. Δέν πρέπει νά ἔχουμε καμμία σχέση μαζί του. «Καί χαίρειν αὐτῷ μή λέγετε»[5], μᾶς νουθετεῖ ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης. Γιατί; Διότι, δέν πρόκειται νά ὠφεληθεῖ ἀπό αὐτή μας τή σχέση. Λένε ὁρισμένοι : «Μά, συνάνθρωποι εἶναι κι αὐτοί. Μήπως κάτι ἀκούσουν. Μήπως κάτι καταλάβουν». Μήπως, ὅμως, θεωροῦμε ὅτι ἐμεῖς γνωρίζουμε καλύτερα ἀπ’ὅσο γνωρίζουν οἱ θεόπνευστοι, οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί εἴμασθε ἀνώτεροι καί ἁγιότεροι ἀπ’αὐτούς;

«Εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καί ἁμαρτάνει, ὤν αὐτοκατάκριτος». Παράτησέ τον, μήν ἀσχολεῖσαι πλέον μαζί του. Ἐσύ ἔκανες τό καθῆκον σου, γιατί γνωρίζεις ὅτι «ἐξέστραπται». Ἡ  λέξη «ἐξέστραπται» προέρχεται ἀπό τό ρῆμα «ἐκστρέφω», τό ὁποῖο σημαίνει «ἀναποδογυρίζω». Γιατί γνωρίζεις ὅτι αὐτός ἔχει ἀναποδογυρίσει, ἔχει διαστραφεῖ, δέν εἶναι πλέον ἱκανός νά ἀλλάξει, νά μετανοήσει. «Καί ἁμαρτάνει, ὤν αὐτοκατάκριτος». Καί ἁμαρτάνει, ὄντας ὁ ἴδιος αὐτοκατάκριτος.

Αὐτό ἔκαναν οἱ σημερινοί Ἅγιοι Πατέρες τῆς Δ΄ Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἤλεγξαν τούς μονοφυσίτες Εὐτυχή, Διόσκορο καί Σεβῆρο ὅτι ὁ μονοφυσιτισμός εἶναι αἵρεση. Τούς ἤλεγξαν. Τιμωρήθηκαν. Διωγμούς ἔπαθαν ἀπίθανους, ἰδιαίτερα οἱ μοναχοί, οἱ ὁποῖοι ἐξορίστηκαν ἀπό τά μοναστήρια τους καί μαρτύρησαν. Ἀνάμεσα στούς Ἁγίους, πού ἑορτάζουμε σήμερα εἶναι ὁ Ἀνατόλιος Κων/λεως, ὁ Μάξιμος Ἀντιοχείας, ὁ Ἰουβενάλιος Ἱεροσολύμων, ὁ Πασχασῖνος, ὁ Λουκίνσιος, ὁ Βονιφάτιος, ὁ πρεσβύτερος Βασίλειος κ.ἄ. Ἀνάμεσά τους εἶναι καί ὁ ἅγιος Φλαβιανός Κων/λεως, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ πληγώθηκε καί μαστιγώθηκε, καθαιρέθηκε καί ἐξορίστηκε ἀπό τήν ληστρική σύνοδο τοῦυ 448, ἀπεδήμησε εἰς Κύριον.        

Ἡ στάση, λοιπόν, τῆς Ἐκκλησίας ἀπέναντι τῶν αἱρετικῶν εἶναι σαφής. Κατ’ἀρχήν τούς συμβουλεύουμε καί τούς παρουσιάζουμε τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας, λέγοντας : «Κοίταξε, δέν εἶναι ἔτσι, δέν ἔχεις δίκαιο». Αὐτή, ἄλλωστε, εἶναι καί ἡ διαφορά μεταξύ ἑνός αἱρετικοῦ καί ἑνός, πού μπορεῖ νά κάνει λάθος. Διότι, αἱρετικός εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος, ἀκόμη κι ἄν τοῦ πεῖ ἡ Ἐκκλησία ὅτι ἔχει λάθος, ἐκεῖνος ἐπιμένει στήν πλάνη του. Ἐγωϊσμός καί ὑπερηφάνεια ἑωσφορική. Ὅταν, λοιπόν, δοῦμε πώς, «μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν», δέν ἀλλάζει ὁ αἱρετικός, τότε «παραιτοῦ», τότε τόν ἀφήνουμε.

Γιά νά ἐπικαιροποιήσουμε τόν λόγο μας, ἄς πρσθέσουμε καί τά ἑξῆς : Ὅλοι γνωρίζουμε τόν μεγάλο κίνδυνο, πού διατρέχει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἀπό τίς αἱρέσεις, ἰδίως ἀπό τίς αἱρέσεις τοῦ Παπισμοῦ, τοῦ Προτεσταντισμοῦ, τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ καί τήν παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Συγκεκριμένα ἡ χώρα μας, ἡ ἁγιοτόκος καί ἠρωοτόκος Ἑλλάδα ἔχει γίνει ξέφραγκο ἀμπέλι τῶν αἱρέσεων. Πάνω ἀπό τετρακόσιες (400) αἱρέσεις δροῦν στόν τόπο μας (Ἰεχωβάδες, Πεντηκοστιανοί, Εὐαγγελικοί, Χιλιαστές, Παπικοί, Οὐνίτες, Μονοφυσίτες, Νεοειδωλολάτρες, Νέα Ἐποχή, Νέα Τάξη Πραγμάτων, Μασονία, Τεκτονισμός, Σιωνισμός κ.ἄ.). Κάθε καλοκαίρι κάνουν ἀπόβαση στήν Ἑλλάδα χιλιάδες Ἰεχωβάδες, Πεντηκοστιανοί καί Χιλιαστές μέ προσυλητιστικούς σκοπούς.

Ἐπίσης, πόσες φορές ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία δέν ἤλεγξε τόν Παπισμό; Ἀπό τόν 11ο αἰώνα, πού οἱ Παπικοί ἀποσχίσθηκαν καί ἀποκόπηκαν ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Καθολική Ἐκκλησία, πέρασαν 1000 χρόνια καί παραμένουν ἀμετανόητοι, ἀταπείνωτοι, ἐγωϊστές, ἀλαζόνες καί οἰηματίες. Καί ὑπάρχουν Ἅγιοι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι, ὄχι μόνο ἤλεγξαν τόν Πάπα, ἀλλά ὑπέφεραν, ἐκδιώχθηκαν καί μαρτύρησαν ἐξαιτίας αὐτῶν, ὅπως εἶναι τόσοι ὁσιομάρτυρες στό Ἅγιον Ὄρος, στήν Ἱ. Μ. Ζωγράφου, στήν Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου, στίς Καρυές καί στήν Κύπρο, στήν Ἰ. Μ. Παναγίας Καντάρας, πού μαρτύρησαν, ἐπειδή ἤλεγξαν τόν Πάπα, ὅπως ἐπίσης καί στή μαρτυρική Σερβία.

Ἐπίσης, ὑπάρχει στίς ἡμέρες μας ὁ μέγας κίνδυνος καί ἀπειλή γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας ἀπό τόν Οἰκουμενισμό. Ὁ Οἰκουμενισμός, σύμφωνα μέ τόν σύγχρονο Ἅγιο Γέροντα τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ὁλοκλήρου τῆς Ὀρθοδοξίας, Ὅσιο Ἰουστῖνο Πόποβιτς, εἶναι ὄχι ἁπλά αἵρεση, ἀλλά παναίρεση. Ὅπως ἡ παγκοσμιοποίηση σέ πολιτικό ἐπίπεδο θέλει νά ἑνώσει τόν κόσμο καί νά κάνει ἕνα παγκόσμιο κράτος, μία παγκόσμια κυβέρνηση, ἕνα παγκόσμιο νόμισμα, ἔτσι καί ὁ Οἰκουμενισμός σέ θρησκευτικό ἐπίπεδο θέλει νά ἑνώσει ὅλες τίς θρησκεῖες (διαθρησκειακός οἰκουμενισμός) καί ὅλες τίς αἱρέσεις (διαχριστιανικός οἰκουμενισμός) σέ μία παγκόσμια θρησκεία, ἀψηφώντας καί περιθωριοποιώντας τίς τεράστιες, γιγαντιαῖες καί χαώδεις δογματικές διαφορές καί ξεθεμελιώνοντας ἐκ βάθρων τά δόγματα καί τήν πίστη τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὁ Οἰκουμενισμός ταλαιπωρεῖ ἐπί ἕνα αἰώνα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀφοῦ ἐμφανίσθηκε ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰώνα (1902, 1904, 1920). Ὅπως γιά τόν Μονοφυσιτισμό συνεκλήθη ὁλόκληρη Οἰκουμενική Σύνοδος, πού τόν καταδίκασε καί καθαίρεσε τούς ἀρχηγούς της, δέν πρέπει ἐπιτέλους καί γιά τόν Οἰκουμενισμό νά συγκληθεῖ μιά νέα Οἰκουμενική, Πανορθόδοξος Σύνοδος, ἡ ὁποία θά τόν καταδικάσει καί θά καθαιρέσει τούς ἀρχηγούς της, γιά νά γαληνέψει ἔτσι τό πολυτάραχο καί θαλασσοδαρμένο σκάφος τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας;   

Καί γιά νά ἔλθουμε σέ πιό καθημερινά θέματα. Πόσοι ἀπό ’μᾶς, ὅταν ἔχουμε ἐπικοινωνία μέ κάποιους, οἱ ὁποῖοι λένε αἱρέσεις, ἀνοησίες καί πλάνες, νιώθουμε τήν ὑποχρέωση νά τούς ἐλέγξουμε, σύμφωνα μέ τήν παύλεια προτροπή «τούς ἀντιλέγοντας ἐλέγχειν», καί νά τούς νουθετήσουμε μία καί δύο φορές; Οἱ περισσότεροι δέν τό τολμοῦμε. Ἀλλά, κι ὅταν τό τολμήσουμε μερικές φορές καί βλέπουμε πώς δέν ἀλλάζουν, τότε πλέον δέν πρέπει νά ἔχουμε καμμία σχέση μαζί τους. Τώρα ὅλ’αὐτά ἔχουν ἀνατραπεῖ. Πολλοί συμβιώνουν, συνεσθίουν, παντρεύονται μέ μικτούς γάμους, μέ προτεστάντες, μέ παπικούς, μέ μουσουλμάνους, συμπροσεύχονται καί κοινωνοῦν. Ποῦ, λοιπόν, εἶναι τό «αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ»; Τόν αἱρετικό παράτησέ τον, μήν ἔχεις καμμία σχέση μαζί του; Ἀντιθέτως τούς ἀγκαλιάζουν, τούς ὑποδέχονται καί τούς ἀποκαλοῦν «ἁγιώτατε Πάπα, ἐπίσκοπε Ρώμης, ἀδελφή Ἐκκλησία» κ.λπ.

Πολλές φορές μερικοί ρωτοῦν : «Πάτερ, ἔχω κάποιο συγγενή, πού εἶναι ψευδομάρτυρας τοῦ Ἰεχωβᾶ. Πάτερ, ὁ υἱός μου παντρεύθηκε μιά προτεστάντισσα ἤ μιά παπική. Τί νά κάνω»; Εἴπαμε καί προηγουμένως ὅτι οἱ μικτοί γάμοι ἀπαγορεύονται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας. «Μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ». Τόν νουθετεῖς μία καί δύο φορές καί, ἄν δέν ἀλλάξει, κόβεις πλέον τίς σχέσεις του. Κι ἐκεῖνον θά ὠφελήσεις καί ἰδιαίτερα θά προφυλάξεις τόν ἑαυτό σου. Ἐκτός καί ἄν τό αἱρετικό ἤ ἀλλόθρησκο μέλος δεχθεῖ νά ἀποκηρύξει τήν πλάνη του καί προφορικῶς καί ἐγγράφως, νά κατηχηθεῖ ὀρθοδόξως καί νά βαπτισθεῖ ὀρθόδοξος.

Νά, λοιπόν, ἡ σημερινή ἀποστολική περικοπή. Μᾶς λέγει ὅτι πρέπει νά εἴμασθε πολύ προσεκτικοί ἀπέναντι στούς αἱρετικούς, οἱ ὁποῖοι διαστρέφουν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, καί, ἄν χρειασθεῖ, νά διακόψουμε κάθε σχέση μαζί τους.

Πρός τήν αἰώνια ζωή προχωρόντας, ἄς ἀκολουθήσουμε κι ἐμεῖς τό παράδειγμα τῆς ὁμολογίας τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, πού μᾶς παρέδωσαν ὡς παρακαταθήκη οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ἰδιαιτέρως οἱ σήμερον ἑορτάζοντες Ἅγιοι Πατέρες τῆς Δ΄ Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Συνόδου, γιά νά κληρονομήσουμε κι ἐμεῖς τά αἰώνια ἀγαθά τῆς ἀτελευτήτου Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν!


[1] ΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Ἑρμηνεία είς τάς ΙΔ΄ ἐπιστολάς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἐκδ. Ὀρθόδοξος Κυψέλη, Θεσ/κη 1990, σσ. 416-417.

[2] Τίτ. 1, 9.

[3] Β΄ Τιμ. 2, 25.

[4] Λόγος περί Ἀσκήσεως.

[5] Β΄ Ἰω. 10.

https://sotiriosnavs.com/wp-content/uploads/2020/05/IMG_20200508_130841-rotated.jpg2020-07-18 18:13:51%ce%ba%cf%85%cf%81%ce%b9%ce%b1%ce%ba%ce%b7-%cf%84%cf%89%ce%bd-%ce%b1%ce%b3%ce%b9%cf%89%ce%bd-%cf%80%ce%b1%cf%84%ce%b5%cf%81%cf%89%ce%bd-%cf%84%ce%b7%cf%83-%ce%b4%ce%84-%ce%b1%ce%b3%ce%b9%ce%b1%cf%83