Πατερική ἑρμηνεία
Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος 01-11-2018
Τήν Ε΄ Κυριακή τοῦ Λουκᾶ διαβάζουμε ἀπό το κατά Λουκᾶν ἅγιο Εὐαγγέλιο τήν γνωστή σέ ὅλους παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ πτωχοῦ Λαζάρου (Λουκ. 16, 19-31)
Ἀπ’ ὅλη τήν παραβολή, θά θέλαμε νά ἐπικεντρωσουμε τήν προσοχή μας σέ μία μόνο φράση της˙ τήν φράση : «Μεταξύ ἡμῶν καί ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται», νά δοῦμε πῶς τήν ἑρμηνεύουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας καί νά ἐξάγουμε ψυχωφέλιμα συμπεράσματα.
Ὁ πατριάρχης Ἀβραάμ ἀναφέρει ἕνα πρόσθετο λόγο, γιά τόν ὁποῖο εἶναι ἀδύνατο νά βοηθήσει τόν δυστυχισμένο πλούσιο. Ὑπάρχει χάσμα, καί μάλιστα μεγάλο, ὥστε νά εἶναι ἀδύνατη ἡ διάβαση ἀπό τήν κόλαση πρός τόν παράδεισο καί ἀντίστροφα. Μέ μία ἀκόμη εἰκόνα ἀπό τήν φυσική ζωή, ὁ Κύριος ρίχνει φῶς στήν πέραν τοῦ τάφου πραγματικότητα. Τό ἀγεφύρωτο χάσμα δηλώνει ὅτι ἡ κατάσταοη μετά τόν θάνατο θά εἶναι ἀμετάβλητη. «Μετανοίας καιρός οὐκ ἔτι ὑμῖν ὑπελέλειπτο». Δέν ἔμεινε πλέον σ’ἐσᾶς καιρός μετανοίας, τονίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.
Δέν ὑπάρχουν στόν ἄδη περιθώρια γιά μετάνοια καί στήν κόλαση ἡ τιμωρία θά εἶναι ἀνελέητη. Ἐπιπλέον, καμμία ἐπικοινωνία δέν θά ὑπάρχει μεταξύ δικαίων καί ἀδίκων. Αὐτό εἶναι «τό ἀνεπιχείρητον (τό ἀμετάκλητο) πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ», τό ὁποῖο, κατά τόν ἑρμηνευτη Ζυγαβηνό, «δίκην χάσματος» βρίσκεται μεταξύ τῶν δύο καταστάσεων τῆς μετά θάνατον πραγματικότητος.
Ἡ παραστατικότητα τῶν στοιχείων τῆς παραβολῆς, ἔτσι ὅπως παρουσιάζονται ἀπό τόν Κύριο, μᾶς δημιουργοῦν τήν αἴσθηση ὅτι ἔχουμε δύο χώρους, τόν κόλπο τοῦ Ἀβραάμ καί τὸν τόπο τῆς βασάνου, νά χωρίζονται ἀπό ἕνα ἀβυσσαλέο καί σκοτεινό κενό, ἀπό μία χαράδρα ἀπροσπέλαστη. Ὅμως, αὐτή εἶναι μόνο ἡ εἰκόνα καί τὸ σχῆμα, τά ἁπτά, τά αἰσθητά καί γνωστά στοιχεῖα, μέσῳ τῶν ὁποίων ἐμεῖς πρέπει νά ὁδηγηθοῦμε στίς ἀποκαλυπτόμενες ἀλήθειες, πού ὁ Κύριος φανερώνει.
Κατά τόν Ἐπίσκοπο Ἀμασείας Ἀστέριο, ὁ Εὐάγγελιστης Λουκᾶς χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τοῦ χάσματος, γιά νά δηλώσει τήν διαχωριστική γραμμή ἀνάμεσα στίς δύο κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων, αὐτῶν, πού ἔζησαν μέ ἀρετή, καί αὐτῶν, πού ἔζησαν μέ κακία καί ἁμαρτία. Παραθέτει μάλιστα καί ἁγιογραφικη στήριξη γιά τήν σωστή ἑρμηνεία, ἐπικαλούμενος τόν προφήτη Ἠσαΐα, πού λέγει ὅτι «τά ἁμαρτήματα ἡμῶν διϊστῶσιν ἀνά μέσον τοῦ Θεοῦ», τά ἁμαρτήματά μας μᾶς χωρίζουν ἀπό τόν Θεό.
Τήν ἴδια ἀντίληψη μέ τόν Ἀστέριο Ἀμασείας γιά τό χάσμα ἐκφράζει καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, δηλαδή ὡς διαχωριστική γραμμή μεταξύ κακῶν καί ἀγαθῶν, κατακρίτων καί ἁγίων, δικαίων καί πονηρῶν. Ὑποστηρίζει ὅτι τό χάσμα εἶναι ἀπαρόδευτο.
Τό χάσμα ὡς διαφορά μεταξύ τῶν δικαίων καί τῶν πταιόντων τό ἀναφέρει καί ὁ Πηλουσιωτης ὅσιος Ἰσίδωρος.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐπαναλαμβάνει τήν διδασκαλία περί τῶν δύο ὁδῶν καί τονίζει τήν διαφορά μεταξύ τους, τοποθετώντας ὡς διαχωριστική γραμμή τό χάσμα, καί μάλιστα χάσμα μέγα. Ἐδῶ τά διαχωριζόμενα δέν εἶναι ὁ πλούσιος καί ὁ Λάζαρος, ἀλλά ὅλοι ὅσοι ἀκολουθοῦν γενικῶς τήν στενή καί τεθλιμμένη ὁδὸ ἀπό τή μία, καί ὅλοι ὅσοι ἀκολουθοῦν τήν πλατεῖα καί εὐρύχωρη ἀπό τήν ἄλλη, μέ ἔμφαση στό τέλος καί τό ἀποτέλεσμα τῆς κάθε μιᾶς. Μετά τόν διαχωρισμό γενικῶς ἐναρέτων καί μή, ἔνθεν καί ἔνθεν τοῦ χάσματος, παρουσιάζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος διά μακρῶν τήν διαφορετική θέση τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου. Δίδεται ἡ αἴσθηση ὅτι πορεύονται ὁ καθένας τήν δική του ὁδό καί πάνω ἀπό τό χάσμα, διασταυρώνονται οἱ δύο πορεῖες καί ἔχουν τήν τελική κατάληξη ἐκ διαμέτρου ἀντίθετη ἀπό τήν προηγουμένη, τήν πρίν ἀπὸ τό χάσμα πορεία.
Ἐπίσης, ἑρμηνεύοντας τήν παραβολή τῶν δέκα παρθένων, ὁ ἱερός πατήρ ἀνατρέχει στόν λόγο τοῦ Πατριάρχου Ἀβραάμ γιά τό χάσμα. Τό ὅτι οἱ πέντε φρόνιμες παρθένες ἤθελαν, ἀλλά δέν μποροῦσαν νά βοηθήσουν τίς πέντε μωρές, ἐκφράζει τό χάσμα, πού ἀναφέρει ὁ Πατριάρχης. Ἰδιαιτέρως καί ζωηρῶς πρέπει νά τονίσουμε τήν χρονική διάσταση τοῦ χάσματος, ὅπως τήν ὑποστηρίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Τό χάσμα δέν εἶναι διαχωριστικό καταστάσεων μόνο, δέν διαχωρίζέι ποιοτικῶς μόνο δικαίους καί ἀδίκους, ἀλλά καί χρονικῶς. Τό χάσμα ἅπαξ τέθηκε, ἰσχύει, ὅμως, «διά παντός».
Τό ὅτι βεβαίως ἡ καλή διαθέση, ἡ προθυμία, ἡ θέληση καί ἡ παρρησία δέν μποροῦν νά διαπεράσουν τό χάσμα, τονίζεται καί ἀπὸ τόν Ὅσιο Νεῖλο.
Ἄλλος ἑρμηνευτής συνδυάζει τό χάσμα μέ τήν κρίση, πού ἐπιφέρει ὁ θάνατος, μετά ἀπὸ τόν ὁποῖο δέν θά ὑπάρξει καμμία ἀλλαγη. Τό χάσμα διαχωρίζει τήν πλεονεξία ἀπό τήν φιλανθρωπία, τόν ἐλεημονα ἀπό τόν ἀποθησαυρίζοντα μισανθρωπία, τήν γέεννα ἀπὸ τήν βασιλεία.
Ἀπό τά παραπάνω διαπιστώνουμε ὅτι εἶναι σύμφωνη καί ὁμόφωνη ἡ θέση ὅλων τῶν Πατέρων ἑρμηνευτῶν τῆς παραβολῆς ὅσον ἀφορᾶ τό χάσμα. Πρόκειται γιά τήν διαχωριστική γραμμή, πού ὑπάρχει μετά θάνατον, μεταξύ τῶν ἐν βίῳ ἐναρέτων καί μή. Τήν ἀρχική θέση τοῦ Ἀστερίου Ἀμασείας καί τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου ἀκολουθοῦν καί οἱ ἄλλοι Πατέρες ἑρμηνευτές. Βεβαίως, πέρα ἀπὸ τήν κυρίως θέση, προσθέτουν κάποιες προεκτάσέις συμπληρωματικές καί ἐξ ἴσου σημαντικές καί ἄξιες προσοχῆς.
Ὑπάρχει, ἐπίσης, μιά ὁμάδα Πατέρων ἑρμηνευτῶν, πού δίδει στό χάσμα μία δογματική, ἀντιρρητική καί ἀντιαιρετικη διάσταση.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τό χάσμα τό γνωρίζει καλά καί χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα του καί τήν λειτουργικότητά του, γιά νά δείξει τήν ἀπόσταση, πού χωρίζει τήν ἀγέννητη οὐσία τῆς Θεότητος ἀπό τήν ρέουσα φύση τῶν γενητῶν ὄντων. Ὁ Ἅγιος Τριαδικός Θεός εἶναι ἀγέννητος, ἀδημιούργητος καί ἄκτιστος, ἐνῶ τά ὄντα, ὁ νοερός καί αἰσθητός κόσμος, εἶναι γενητός, κτιστός καί ἔχει αἰτία δημιουργίας, τόν Θεό.
Τήν φοβερή εἰκόνα τοῦ χάσματος ἐπικαλεῖται ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, γιά νά τονίσει τήν ἀπόσταση καί τό ἄμικτο τῶν αἱρετικῶν μέ τούς Ὀρθοδόξους. Λέγει˙ «Ποιός ἔτσι, μέ σπουδή καί φροντίδα, αὐτομολεῖ πρός τό βάραθρο, ὅπως αὐτοί (οἱ αἱρετικοί) πού μέ πόνο καί σπουδή ἄνοιξαν γιά τούς ἑαυτούς τους τόν λάκκο τῆς βλασφημίας; Μέ πόσο μέτρο ἀφορίστηκαν ἀπό τήν ἐλπίδα τῶν χριστιανῶν˙ μέ πόσο χάσμα διαχωρίστηκαν ἀπό τήν σώζουσα πίστιν· δέν κατοικοῦν πλέον στόν κόλπο τῆς πίστεως τοῦ πατρός Ἀβραάμ»! Σημειώνουμε μέ ἔμφαση τό σημεῖο τῆς εὐθύνης τῶν διαχωριζομένων ἀπὸ τήν ὀρθή πίστη. Φαίνεται ξεκάθαρα ὅτι μόνοι τους ἔσκαψαν τό χάσμα, τό «βάραθρον».
Ὁ ἑρμηνευτής Ζυγαβηνός γίνεται σκληρός, ἀναφερόμενος κι αὐτός στούς αἱρετικούς, καί λέγοντας· «Ὦ στόματα ἀπύλωτα, πού εἶστε ἕτοιμα νά ὑπηρετήσετε τόν πατέρα τοῦ ψεύδους (τόν Διάβολο), καί δέν φρίττετε οὔτε τό χάσμα, πού διαχωρίζει αὐτούς, πού εὐφραίνονται μέ τόν Ἀβραάμ, ἀπό ἐκείνους, πού κολάζονται στίς βασάνους»!
Ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, ἀναφερόμενος στό χάσμα, θίγει τό θέμα τῶν κακοδοξιῶν τοῦ Ὠριγένους καί τῶν ὀπαδῶν του, ὅπως ἡ ἀποκατάσταση τῶν πάντων ἤ ὅτι ἡ κόλαση θά ἔχει τέλος, οἱ ὁποῖες πλάνες ἀναθεματίστηκαν ἀπό τήν Ε΄ Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδο. Λέγει ὁ ἱερός Θεοφύλακτος˙ «Τό χάσμα δηλώνει τήν διάσταση καί τήν διαφορά τῶν δικαίων ἀπό τούς ἁμαρτωλούς. Ὅπως οἱ προαιρέσεις τους ἦταν διαφορετικές, ἔτσι καί οἱ κατοικίες τους εἶχαν πολλή ἀπόσταση, ἀπολαμβάνοντας ὁ καθένας τά κατάλληλα, ἀνάλογα μέ τήν προαίρεση καί τόν βίο. Σημείωσε δέ ἐδῶ καί κάποιο πόρισμα-συμπέρασμα ἐναντίον τῶν Ὠριγενιαστῶν, πού ἰσχυρίζονται ὅτι θά ὑπάρξει καιρός, πού ἡ κόλαση θά ἔχει τέλος, ὅταν οἱ ἁμαρτωλοί θά ἑνωθοῦν μέ τούς δικαίους καί τόν Θεό, καί ἔτσι ὁ Θεός θά γίνει τά πάντα ἐν πᾶσι. Νά, ὅμως, ἐδῶ ἀκοῦμε τόν Ἀβραάμ, πού λέγει ὅτι αὐτοί, πού θέλουν νά διαβοῦν ἀπο ἐδῶ πρός ἐσᾶς ἤ ἀπό ἐκεῖ πρός ἐμᾶς, δέν μποροῦν. Ὅπως εἶναι ἀδύνατο νά μεταβεῖ κανείς ἀπό τόν τόπο τῶν δικαίων στόν τόπο τῶν ἁμαρτωλῶν, ἔτσι εἶναι ἀδύνατον, μᾶς διδάσκει ὁ Ἀβραάμ, τό νά μεταβεῖ κανείς ἀπό τόν τόπο τῆς κολάσεως στόν τόπο τῶν δικαίων. Ὁ δέ Ἀβραάμ εἶναι ὁπωσδήποτε πιό ἀξιόπιστος ἀπό τόν Ὠριγένη».
Τό χάσμα δέν ἀφήνει κανένα περιθώριο καί δέν ἐπιτρέπει σέ καμμία περίπτωση κεκοιμημένος νά ἐπιστρέψει στόν βίο, γιά νά μετανοήσει. Μπορεῖ νά μήν ἔχει γίνει ἡ Τελική Κρίση, ἀλλά ἡ κόλαση εἶναι κόλαση γιά τόν πλούσιο τῆς παραβολῆς.
Ὁ ἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, ἀναφερόμενος στό χάσμα, λέγει ὅτι ἀπορρίπτεται ἡ κακόδοξη διδασκαλία τῶν αἱρετικῶν Παπικῶν περί πουργατωρίου – καθαρτηρίου πυρός, σύμφωνα μέ τήν ὁποία οἱ ψυχές ὅλων τῶν ἀνθρώπων, δικαίων καί ἀδίκων, θά περάσουν, μετά τήν ἔξοδό τους ἀπό τά σώματα, ὅταν θά βρίσκονται στόν Ἅδη, ἀπό τό λεγόμενο καθαρτήριο πῦρ, τό ὁποῖο καθαρίζει, ἐξιλεώνει καί ἐξαγνίζει τίς ψυχές ἀπό τίς ἀσυγχώρητες ἁμαρτίες, γιά νά ἐπιτευχθεῖ ἡ ἁγιότητα, πού ἀπαιτεῖται, προκειμένου νά εἰσέλθουν στήν οὐράνια μακαριότητα. Λέγει ὅ ἅγιος Συμεών · «Οἱ ψυχές τῶν ἁμαρτωλῶν δέν παραδίδονται στήν τέλεια κόλαση, παρ’ὅλο πού ὁ πλούσιος λέγεται ὅτι βρίσκεται στή γέενα. Πάντως, θά βρίσκονται μέν στήν κόλαση, ὄχι ὅμως στήν τέλεια κόλαση. Δέν πρόκειται νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τήν τέλεια κόλαση, ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς ἐν μέρει κολάσεως, ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ Λατίνοι περί τοῦ πουργατωρίου – καθαρτηρίου πυρός. Εἶναι φανερό, ὅπως εἶπε ὁ Ἀβραάμ, ὅτι ὑπάρχει χάσμα μεταξύ ἁμαρτωλῶν καί δικαίων, παριστάνοντας τό ἀδύνατο τῆς ἑνωσεως, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά μετανοήσουν οἱ νεκροί».
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω, καθίσταται αὐτονόητο ὅτι τά ποικίλα χάσματα διακόπτουν τήν σύνδεση καί τήν ἐπικοινωνία μας πρωτίστως μέ τόν Θεό καί κατά συνέπεια μέ τούς πλησίον μας καί μᾶς ὀδηγοῦν στήν ἀπώλεια. Ἐπειδή, λοιπόν, ὅλοι μας ἐπιθυμοῦμε νά μποῦμε στόν Παράδεισο καί νά ἐπιτύχουμε τῆς ἐπουρανίου Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἄς φροντίσουμε ἀπό ἐδῶ, ἀπό αὐτήν τήν ζωή νά πορευθοῦμε τήν ὀδό, ὄχι τοῦ χάσματος, ἀλλά τῆς ἀρετῆς καί τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, γιά νά ἐκπληρωθεῖ τό ποθούμενον. Εἶναι στό χέρι μας. Ἀμήν!
https://sotiriosnavs.com/wp-content/uploads/2020/05/IMG_20200508_130841-rotated.jpg2020-11-03 10:34:25%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%b1%ce%be%cf%85-%ce%b7%ce%bc%cf%89%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%85%ce%bc%cf%89%ce%bd-%cf%87%ce%b1%cf%83%ce%bc%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%b1-%ce%b5%cf%83%cf%84%ce%b7%cf%81