Πρωτοπρεσβ. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος
04-10-2022
Εἶναι γνωστό ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ἱστορία ὅτι ἡ Η΄ (8η) Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδος ἐπί Μ. Φωτίου (879-880), στήν ὁποία συμμετεῖχαν καί οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Ὀρθοδόξου τότε Πάπα Ρώμης Ἰωάννου Η΄, Πέτρος πρεσβύτερος, Παῦλος καί Εὐγένιος, κατεδίκασε μέν τήν αἱρετική διδασκαλία τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ (Filioque), δέν καταδίκασε δέ ὀνομαστικῶς κανέναν ἀπό τούς ὑποστηρικτές τῆς αἱρέσεως αὐτῆς στήν Δύση. Ὁ Ὀρθόδοξος Πάπας Ρώμης Ἰωάννης Η΄, ἐνῷ βρισκόταν σέ μυστηριακή κοινωνία μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί τόν Πατριάρχη Μέγα Φώτιο, παρέμεινε ἐπίσης σέ κοινωνία καί μέ τούς Φράγκους ἐπισκόπους, πού διατηροῦσαν τό Filioque, ἀκόμη καί μετά τήν συνοδική καταδίκη αὐτῆς τῆς αἱρέσεως ἀπό τήν Η΄ Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδο.
Γράφει ὁ ἀείμνηστος π. Ἰωάννης Ρωμανίδης : «Φαίνεται ὅτι συντελεῖ εἰς τὴν συγκάλυψιν τῆς πραγματικῆς ἱστορίας τῶν σχέσεων μεταξὺ Ρωμαίων καὶ Φράγκων τὸ γεγονὸς ὅτι οὐδέποτε πρὸ τοῦ ια’ αἰῶνος χαρακτηρίζουν οἱ Ρωμαῖοι τοῦ Φράγκους ὀνομαστὶ ὡς αἱρετικούς, ἐνῶ οἱ Φράγκοι ἤδη ἀπὸ τοῦ 794 χαρακτηρίζουν τοὺς «Γραικοὺς» ὡς αἱρετικούς, ὡς εἴδομεν.
Τὸ φαινόμενον τοῦτο ἐξηγεῖται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι εὑρίσκοντο ὑπὸ τὴν κυριαρχίαν τῶν Φράγκων πάμπολλα ἑκατομμύρια ὑποδούλων Ρωμαίων καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ Πατριαρχεῖον τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης, δηλαδὴ τῆς παπικῆς Ρωμανίας ἢ τὸ παπικὸν κράτος ἀπὸ τὸ 774.
Εἶναι γνωστὸν τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Φράγκοι ἔσφαζον αδιστάκτως τοὺς ὑπ’ αὐτῶν θεωρουμένους αἱρετικοὺς ὡς ἐχθροὺς τῆς Φραγκοσύνης. Ἡ Ἱερὰ Ἐξέτασις εἶναι ἡ ἀπ’ ἀρχῆς γραμμὴ τῶν Φράγκων καὶ ὄχι μεταγενεστέρα μόνον ἐξέλιξις. Διὰ τοῦτο ἀσφαλῶς ἐγένετο ἀποδεκτὴ ἡ πρότασις τοῦ πάπα Ἰωάννη Η’ πρὸς τὸν μέγα Φώτιον καὶ τὴν Η΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο νὰ χρησιμοποιηθεῖ διπλωματία διὰ τὴν ἀπάλειψιν τοῦ Filioque.
Ἀκολουθοῦντες, λοιπόν, τὴν γραμμὴν αὐτὴν τοῦ πάπα Ἰωάννη Ἡ’ καὶ τοῦ Μεγάλου Φωτίου, οἱ Ρωμαῖοι πάπαι μέχρι καὶ τοῦ τελευταίου αὐτῶν τὸ 1009 δὲν ἔπαυσαν τὴν προσπάθειάν των νὰ διοικοῦν ὀρθοδόξως κυρίως τοὺς Λατινοφράγκους (Φραντσέζους) καὶ ὡς ἐκ τούτου εὑρίσκοντο εἰς μυστηριακὴν κοινωνία μετ’ αὐτῶν, ἐλπίζοντες ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὅτι ἐν καιρῷ θὰ συμμορφωθοῦν, καὶ ἀφ’ ἑτέρου δὲ φοβούμενοι ὅτι διακοπὴ μυστηριακῆς κοινωνίας θὰ ἐθεωρεῖτο ὡς διακήρυξις ὅτι οἱ ἐν τῇ Δύσει Ρωμαῖοι θεωροῦν τοὺς Φράγκους ὡς αἱρετικούς»[1].
Τό γεγονός αὐτό τῆς μυστηριακῆς κοινωνίας τοῦ Ρώμης Ἰωάννου Η΄, τόσο μέ τόν Κωνσταντινουπόλεως Μέγα Φώτιο, ὅσο καί μέ τούς Φράγκους ἐπισκόπους, πού πίστευαν τό Filioque, χρησιμοποιεῖται τόσο ἀπό οἰκουμενιστές, ὅσο καί ἀπό ἀποτειχισμένους μέ διαφορετική βεβαίως στοχοθεσία.
Οἱ μέν οἰκουμενιστές φέρουν τό ἀνωτέρω παράδειγμα, καταφερόμενοι ἐναντίον τῆς διακοπῆς μνημονεύσεως καί κοινωνίας τῶν οἰκουμενιστῶν ἀπό τούς ἀποτειχισμένους καί ἰσχυρίζονται ὅτι, ἀφοῦ ὁ ὀρθοδόξων φρονημάτων Πάπας Ἰωάννης Η΄ εἶχε μυστηριακή κοινωνία καί μέ τούς δύο, ἀκόμη καί μετά τήν συνοδική καταδίκη τοῦ Filioque ἀπό τήν Η΄ Ἁγία καί Οἰκουμενική Σύνοδο, πῶς οἱ ἀποτειχισμένοι διακόπτουν τήν μνημόνευση καί τήν κοινωνία μέ τούς οἰκουμενιστές ἐπισκόπους, παρά τήν ὑφισταμένη μυστηριακή κοινωνία τους μέ αἱρετικούς καί σχισματικούς καί τίς συνοδικές καταδίκες τῶν τελευταίων; Ἑπομένως εἶναι λάθος, ἀφοῦ δέν ἀκολουθοῦν τό παράδειγμα τοῦ ὀρθοδόξου Πάπα Ἰωάννου Η΄.
Κάποιοι δέ ἀποτειχισμένοι φέρουν τό ἀνωτέρω παράδειγμα τοῦ ἐμφορουμένου ἀπό ὀρθόδοξα φρονήματα Πάπα Ἰωάννου Η΄, καταφερόμενοι ἐναντίον τῆς ἀκριβείας, καί προσαρμόζοντάς το στίς σημερινές ἐκκλησιαστικές συνθῆκες, γιά νά στηρίξουν, προβάλλουν καί ἐπιβάλλουν μιά «οἰκονομία», ἡ ὁποία ἐπιτρέπει στούς μέν ἀποτειχισμένους ἱερεῖς νά ἔχουν μυστηριακή κοινωνία μέ ὀρθοδόξου φρονήματος μνημονεύοντες, ἱερεῖς, στούς δέ πιστούς νά πηγαίνουν στούς ναούς, ὅπου λειτουργοῦν ὀρθοδόξου φρονήματος ἱερεῖς, καί νά ἔχουν μυστηριακή κοινωνία μαζί τους, παρ’ ὅλο πού αὐτοί μνημονεύουν ἀκόμη τούς οἰκουμενιστές καί ἔχουν ἐκκλησιαστική κοινωνία μ’ αὐτούς[2].
Ἡ ἀπάντηση καί στούς δύο ἀνωτέρω δίνεται καί πάλι ἀπό τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, ὁ ὁποῖος τονίζει : «Ὅμως, ἡ γραμμὴ αὐτὴ ἀπέτυχεν, ἐξ αἰτίας τῆς σκληρότητος τῶν Τευτονοφράγκων (Γερμανῶν), οἵτινες κατέλαβον τὴν παπικὴν Ρωμανίαν τὸ 962, ἐξεδίωξαν τοὺς Ρωμαίους ἀπὸ τὴν παπικὴν ἐθναρχίαν των τὸ 963 καὶ ὁριστικῶς τὸ 1009, καὶ οὕτω ἐπέβαλον εὐθὺς καὶ τὸ Filioque εἰς αὐτὴν ταύτην τὴν Ὀρθόδοξον Πρεσβυτέρα Ρώμην».
Ἑπομένως, ἡ ἰδιαίτερη αὐτὴ κατάσταση τοῦ Πάπα Ἰωάννου Η΄ ὑπῆρξε προϊὸν εἰδικῶν ἱστορικῶν συνθηκῶν καὶ ἔγινε κάτω ἀπὸ τὴν ἀπειλὴ θανάτου, ποὺ σήμερα δὲν ἰσχύουν, καὶ στὸ τέλος ἀπέτυχε, διότι δὲν ἦταν εὐλογημένη ἀπό τόν Θεό.
Τό νά ἔχει κάποιος ὀρθόδοξος Προκαθήμενος ἤ Ἐπίσκοπος μυστηριακή κοινωνία καί μέ ὀρθοδόξους καί μέ αἱρετικούς εἶναι ἀνεπίτρεπτο, ἀπαράδεκτο, καί ἀντίθετο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ διακοπή μνημονεύσεως καί κοινωνίας ἐπισκόπων, πού ἔχουν πλήρη ἐκκλησιαστική κοινωνία, δηλαδή κοινό συλλείτουργο και κοινό ποτήριο, μέ αἱρετικούς, αἱρετίζοντες καί σχισματικούς, τόσο πρίν, ὅσο – πολύ περισσότερο – μετά ἀπό συνοδική κατάγνωση καί καταδίκη τῶν τελευταίων, δέν εἶναι μόνο ἡ ἀκρίβεια, ἀλλά αὐτό τοῦτο τό προηγούμενο, τό κατ’ εὐδοκίαν καί κατ’ ἀκρίβειαν θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐκπεφρασμένο διά τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόοδων καί τῶν Ἁγίων Πατέρων. «Οὐ χωρεῖ συγκατάβασις εἰς τά τῆς πίστεως», σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Μᾶρκο τόν Εὐγενικό. Σέ δογματικά θέματα, ὅπως καί στό συγκεκριμένο περί τοῦ Filioque, δέν χωρᾶ καμμιά συγκατάβαση καί ἔκπτωση.
Ὁ Πάπας Ἰωάννης Η΄, μπορεῖ νά ἦταν ὀρθοδόξου φρονήματος, ἀλλά δέν εἶναι ἀναγνωρισμένος καί ἑορταζόμενος ἅγιος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Στό συγκεκριμένο θέμα ἔσφαλλε, ἔκανε λάθος. Γι’ αὐτό καί δέν εἶχε ἐπιτυχία αὐτή του ἡ διπλωματία καί μέθοδος.
Ποιός, ὅμως, ὁ λόγος νά προβάλλεται καί νά ἐπιβάλλεται σήμερα αὐτή ἡ ἀνεπιτυχής, κακίστη καί βέβηλη δογματική παραοικονομία;
Τὰ χρησιμοποιούμενα ἱστορικὰ ἐπιχειρήματα ἀποδεικνύουν μόνο ὅτι πράγματι ἀρκετὲς φορὲς ἡ Ἐκκλησία ἐφαρμόζει μιά «οἰκονομία» στοὺς Κανόνες της. Αὐτό, ὅμως, σέ καμμιά περίπτωση δέν καταμαρτυρεῖ ὁπωσδήποτε ὑπέρ τῆς ἐγκυρότητος τῆς συγκεκριμένης «οἰκονομίας», ποὺ προτείνεται.
Οἱ προϋποθέσεις τοῦ τότε καί τοῦ σήμερα σαφῶς καί δὲν εἶναι ἴδιες, ἀλλά διαφέρουν ριζικά. Τότε, δὲν ἐφήρμοζαν τὸν Κανόνα, γιατὶ κινδύνευε ἡ ζωὴ τους ἀπό τήν σφαγή τῶν Φράγκων. Ἀντίθετως, σήμερα ἕνας κληρικὸς ἢ λαϊκὸς δὲν ἐφαρμόζει τόν Κανόνα, ἀλλά προτιμᾶ τήν κακή «οἰκονομία», ὄχι γιατί κινδυνεύει ἡ ζωή του, ἀλλά γιὰ νὰ μὴν χάσει τὴν βόλεψή του, τὶς συνήθειές του, γιά νά μήν διωχθεῖ, γιά νά μήν τοῦ κόψουν τόν μισθό, γιά νά μήν τοῦ πάρουν τήν ὀργανική του θέση, γιά νά μήν καθαιρεθεῖ, γιά νά μήν δημιουγήσει πρόβλημα στήν οἰκογένεια καί στά παιδιά του, γιά νά μήν χάσει τό ποίμνιό του, γιὰ νὰ μὴν χάσει τὰ μυστήρια τῆς κρατικῆς ἐκκλησίας, γιά νά μήν μπεῖ στόν κόπο καί τήν θυσία νά βρεῖ ὀρθῶς ἀποτειχισμένο ἱερέα κλπ., δηλ. ἀπό σκοπιμότητες, πού δεικνύουν χλιαρὴ ἢ ἐλαττωματικὴ πίστη.
[1] π. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΩΜΑΝΙΔΗΣ, Ρωμηοσύνη – Ρωμανία – Ρούμελη, Ἠ ὐπό τῶν Φράγκων κατάληψις τῆς ἐθναρχίας τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης», ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσ/κη, Δεκέμβριος 2002, σσ. 72-73.
[2] Σχ. βλ. ΜΟΝΑΧΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΖΗΣΗΣ, «Περιπτώσεις οἰκονομίας στούς ἀγῶνες γιά τήν Ὀρθοδοξία», 16-06-2018, ἐν περιοδικῷ Θεοδρομία Κ2 (Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 2018), Ὀρθοδοξία καί Κολυμπάρι. Δύο χρόνια μετά. Πρακτικά ἡμερίδος, σσ. 315-320, https://katanixi.gr/synergates/m-serafeim-zisis/periptoseis-oikonomias-stoys-agones-gia-tin-orthodoxia-keimeno-vinteo/, https://www.youtube.com/watch?v=QGEoNKEoIDY&t=1s καί https://www.youtube.com/watch?v=stYqDuxyb2c&t=5s
https://sotiriosnavs.com/wp-content/uploads/2020/05/IMG_20200508_130831-rotated.jpg2023-07-13 13:04:05%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%ba%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b1%ce%bd%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%84%cf%85%cf%87%ce%b7%cf%83-%ce%b4%ce%bf%ce%b3%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%bf%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%bd